Savezna skupština SFRJ izglasala je 1953. Ustavni zakon kojim je gotovo promjenjen cijeli Ustav iz 1946 u skladu s novim zakonima o radničkom samoupravljanju.
Od marta 1953. Vlada je počela raspuštati dotad favorizirane zadruge i državne poljoprivredne kombinate. Dvije trećine seljaka odustala od daljnjeg zadrugarstva u roku od devet mjeseci, a društveni udio vlasništva nad zemljom pao od 25% na 9 posto u roku od tri godine.
Vlada je također ukinula Sistem obveznih otkupa i fiksnih poreza unaprijed, potičući seljake da se pridruže nabavi i prodaji svojih proizvoda preko zadruga. Tih godina povećana su ulaganja u poljoprivredu. Kao rezultat toga, jugoslavenska poljoprivredna proizvodnja rasla je kontinuirano 1950-ih godina, tako da je 1958. i 1959. imala rekordne žetve.[5] Ipak u tom razdoblju se država fokusirala na industrijski razvoj.
Nakon reformi iz 1953., i uvođenja radničkog samopravljanja industrijska proizvodnja doživjela je bum, a izvoz se više nego udvostručio između 1954. – 1960., tako da je Jugoslavija između 1957. i 1960., bila druga po stopi rasta na svijetu[5] .
Ipak s obzirom na početnu poziciju nakon 1945. godine gdje je ekonomija bila potpuno devastirana a većina stanovništva oko 70% nepismeno, Jugoslavija je i dalje zaostajala za zemljama Zapadne Evrope koje su nekoliko decenija ranije prošle fazu industrijalizacije.
Ipak brz privredni rast u tom razdoblju omogućio je poboljšanje standarda građana, bolju zdravstvenu zaštitu, obrazovanje i dostupnost kulture širim slojevima.
Efekti
Visoka stopa rasta. Tokom perioda samoupravnog socijalizma u Jugoslaviji, došlo je do izrazito visoke stope ekonomskog rasta, pa je Jugoslavija u tom periodu bila među najbrže rastućim privredama u svetu.[3]
Visoke stope ulaganja. Kritičari su takođe smatrali da će radnici, kada im se da vlast, između sebe raspodeljivati sav prihod preduzeća, te se neće vrši dovoljno ulaganja u preduzeće, ali nasuprot tome javile su se visoke stope investicija: 1976. godine 33% BDP-a je bilo uloženo.[3] Intenzivno se uvodila moderna tehnologija, jer su članovi radničkih kolektiva tražili način da uvećaju prihode i zato su ulagali u vrhunsku tehnologiju.[3]
Izgradnja stanova. Za prvih četvrt veka samoupravljanja izgrađena su dva miliona društvenih stanova.[6] Ako se uzme četvoročlana porodica kao prosek, na taj način je stambeno zbrinuto 8 miliona ljudi.
Zdravstvena zaštita. Svakom stanovniku Jugoslavije je bila potpuno besplatna i dostupna zdravestvena zaštita.
Obrazovanje. Osnovno, srednje i fakultetsko obrazovanje je postalo dostupno širokim slojevima stanovništva. Značajno je podignut nivo pismenosti i obrazovni nivo stanovništva.
Kritike
Neefikasanost i sistema Neki radnici su nalazili načine da izvrdaju sistem, uzimajući lažna bolovanja i sl. Na primer, radnici sa sela su zbog čuvanja živine i uzgajaja povrća obično kasnili na posao, a preko leta su uglavnom bili “na izmišljenom bolovanju”.[2] Pošto je sistem bio organizovan u njihovu korist, direktor im obično ništa nije mogao. Najveći deo jugoslovenskog radništva činila je kategorija seljaka-industrijskih radnika.
Oni su se teško odvajali od zemlje, ali ih je, s druge strane, privlačila industrija, uopšte zaposlenje u gradu, obezbeđujući im veća primanja i besplatno zdravstveno osiguranje.[9] Stoga su mnoge ocjene da bi sistem bolje efekte imao u društvu sa većim stepenom razvoja i da je pokušaj da se Jugoslavija učini socijalističkom bio “ravan pokušaju da se osedla krava”.
Nezaposlenost
Samoupravna preduzeća nisu otpuštala radnike, ali takođe nisu otvarala mnogo radnih mesta, jer su vršili intenzivna ulaganja u kapital. Pred ovakvom situacijom radnici su počeli emigrirati u Zapadnu Evropu kao “gastarbajteri”. Stopa nezaposlenosti u Jugoslaviji 1971. godine bila je 7%, a Lebovitz smatra da na ovo treba dodati “još 20% radne snage koja je radila u inostranstvu”.[3] Nezaposlenost u SFRJ je bila daleko veća nego u drugim socijalističkim zemljama.
Nedovoljna uključenost radnika. Radnici su doživljavali svoje upravljačke i skupštinske obaveze kao dodatno vreme koje moraju provesti na poslu. Smišljen je izraz „sastančenje“, i postojao je stalni pritisak da se ti sastanci nekako uguraju u radno vreme.[6]
Za dobar deo rasprava radnici su bili nekompetentni, pa su se u pravilu oslanjali na „mig“ odozgo. Tek oko pitanja kao što su odluke o stanovima, platama, letovanjima i slično, je bilo dosta rasprava.[6] Tako je vremenom opadao uticaj radnika unutar preduzeća u korist eksperata.
Rast nejednakosti. Takođe, usled uvođenja tržišnog principa, nejednakost se povećala 1960-ih godina, kada je počeo da se upotrebljava termin crvena buržoazija. Rasla je nejednakost između firmi unutar iste industrije, između industrija, između sela i grada, kao i nejednakost između regiona. Na primer, razlika u nivoima prihoda između Slovenije i Kosova je bila šest puta. Sve ovo je uzrokovalo pobune krajem šezdesetih i početkom sedamdesetih godina.[3]
Za i protiv samoupravnog socijalizma
Uvođenje samoupravnog socijalizma koje je zagovarao Titov bliski saradnik Edvard Kardelj, bilo je bazirano na marksističkoj ideji “ukidanja države” odnosno njeno svođenje na minimalnu ulogu.
Ova ideja se u većini socijalističkih zemalja u istočnoj Evropi pretvorila u potpunu suprotnost gdje je država jačala a sa njom i birokratija.
Ako se pogleda BDP-u po glavi stanovnika, SFRJ u ovom periodu nije pretekla socijalističke zemlje poput Istočne Njemačke i Čehoslovačke koje su fazu industrijalizacije prošle puno ranije ali je opšta ocjena da je došlo do povećanja životnog standarda u Jugoslaviji.
Iz komunističkih zemalja je dolazila kritika da Jugoslavija nije socijalistička država, da je vođstvo Saveza komunista Jugoslavije izdalo marksizam-lenjinizam, jugoslovenske narode i međunarodni komunistički pokret, te da je sluga imperijalizma.
Kineski komunisti su kritikovali što “u Jugoslaviji postoji puno privatnog kapitala i puno privatnih preduzeća.”Navodili su da je u Jugoslaviji 1963. godine bilo preko 115.000 privatnih “zanatskih radnji”, a mnogi od vlasnika su bili tipični kapitalisti.[4]
“Titova klika” je još kritikovana zbog ostavljanje kulaka na selu, odstupanja od puta kolektivizacije zemljoradnje i rasformiranja seljačkih radnih zadruga.Kineski komunisti su tvrdili da “radničko samoupravljanje” i “fabrike radnicima” nikada nijesu bila marksistička rješenja, nego anarhističkih sindikalista i revizionista starog kova.