Danas se navršava 81 godina od Drugog zasijedanja AVNOJ-a u Jajcu, na kome su u Drugom svjetskom ratu udareni temelji nove, socijalističke Jugoslavije.
29. novembar slavljen je kao državni praznik SFRJ. Taj datum je ušao u istoriju 29. novembra 1943. godine, kada je održano Drugo zasjedanje AVNOJ-a u Jajcu, na kome je donesena odluka o federalnom ustrojstvu Jugoslavije, a kraljevskoj vladi zabranjen povratak u zemlju.
AVNOJ je tada proglašen za vrhovno zakonodavno i izvršno državno tijelo, koje je donijelo istorijske odluke o uređenju Jugoslavije.
- Slika DANA – Partizanski glumci u oslobođenom Jajcu
Tim odlukama ustavnog karaktera izgrađeni su vrhovni državni organi nove Jugoslavije, pa je zbog toga taj datum zapisan kao dan stvaranja nove Jugoslavije.
AVNOJ je odlučio i da se nova Jugoslavija izgradi na demokratskom principu kao državna zajednica ravnopravnih naroda.
Poslije završetka rata, od 1945. godine, 29. novembar se slavio kao dan Republike i bio jedan od najvećih praznika u nekadašnjoj SFRJ.
Drugo zasjedanje AVNOJ-a
Drugo zasjedanje AVNOJ-a (Antifašističkog vijeća narodnog oslobođenja Jugoslavije) održano je od 29. novembra do 5. decembra 1943. godine u Jajcu, na teritoriji koja je tada bila pod kontrolom partizanskih snaga.
Ovo zasjedanje je imalo veliki značaj za istoriju Jugoslavije jer je donelo ključne političke odluke koje su oblikovale budućnost zemlje.
Na ovom zasjedanju, AVNOJ je donio nekoliko važnih odluka, među kojima se izdvaja usvajanje Deklaracije o osnovama narodne vlasti i potvrda antifašističke borbe kao temelja nove Jugoslavije. AVNOJ je postao najviši organ vlasti u zemlji, a svi politički i vojni poslovi u zemlji su prešli u njegove ruke.
Osim toga, tokom ovog zasjedanja usvojeni su principi koji su kasnije utkani u temelje nove jugoslovenske federacije, kao što su ravnopravnost naroda i narodnosti, te zagarantovanje socijalnih i političkih prava.
Drugo zasjedanje AVNOJ-a označilo je i jačanje međunarodnog priznanja partizanske borbe kao legitimnog antifašističkog pokreta, te je ovaj događaj imao važan uticaj na tok Drugog svetskog rata na Balkanu.
AVNOJ je donio nekoliko važnih odluka koje su kasnije dovele do stvaranja socijalističke Federativne Narodne Republike Jugoslavije.
Ključne odluke
Neke od ključnih odluka koje su usvojene na ovom zasjedanju uključuju:
- Deklaracija o osnovama narodne vlasti – koja je jasno naglasila da AVNOJ predstavlja jedini legitimni organ vlasti u Jugoslaviji, te da je osnivanje nove, federalne i demokratske Jugoslavije neizbežno. AVNOJ je postao najviši zakonodavni i izvršni organ, što je značilo da je preuzeo vlast od prethodnih monarhističkih institucija.
- Narodna federacija – Istaknuto je da će nova Jugoslavija biti federalna država, zasnovana na ravnopravnosti svih naroda i narodnosti, što je kasnije postalo ključna karakteristika nove socijalističke Jugoslavije.
- Odbacivanje monarhije – AVNOJ je jasno odbacio monarhiju kao oblik vlasti, što je bio važan korak ka ukidanju Kraljevine Jugoslavije i njenoj transformaciji u socijalističku federaciju.
Iako je formalno proglašenje nove Jugoslavije usledilo kasnije, 1. marta 1945. godine, kada je stvorena nova državna organizacija – Demokratska Federativna Jugoslavija, Drugi zasjedanje AVNOJ-a 1943. godine je bilo ključni trenutak u procesu stvaranja nove države.
Ovaj skup je zapravo postavio političke i institucionalne temelje za obnovu Jugoslavije, koja je formalno postala Federativna Narodna Republika Jugoslavija 1946. godine, nakon završetka rata.
Novidani.com