Foto:Ilustracija
Religioznost u Crnoj Gori doživjela je dramatične promjene u posljednjih 30 godina, pokazuju podaci iz istraživanja World Value Survey (WVS).
Dok je između 1995. i 1999. godine čak 45,8% građana smatralo da religija nije važna u njihovom životu, danas taj procenat iznosi manje od 8%.
Do bitnih promjena dolazi već u sljedećem talasu mjerenja od 2000. do 2004. godine, kada religija crnogorskoj populaciji postaje “djelimično važna” u 45 odsto slučajeva, a “veoma važna” u 18,9 odsto. Procenat onih kojima “nije važna” pada na 30,5 odsto, dok svega za 3,6 odsto religija “nije važna uopšte”.
Posljednji talas mjerenja, rađen od 2017. do 2022. godine, pokazuje “eksploziju” religioznosti – građanima Crne Gore religija postaje “veoma važna” u 63,1 odsto slučajeva, a “djelimično važna” u 22,8 odsto. S druge strane, “nije važna” za tek 7,7 odsto građana, odnosno za 5,5 procenata “nije važna uopšte”, prenose Vijesti.me.
Ovi trendovi suprotni su sa evropskim čak i u najkonzervativnijim državama gdje je npr. u Mađarskoj broj katolika pao na 29%.
Psiholog i komunikolog Radoje Cerović smatra da ovaj porast religioznosti nije samo rezultat duhovnog buđenja, već i dubokih društvenih i ekonomskih problema.
Stukturalne slabosti
“Kad god društvo ima strukturalne slabosti, siromaštvo, loš obrazovni sistem i političku nestabilnost, vraća se religijskim narativima i tradicionalnim vrijednostima,” objašnjava Cerović.
Stručnjaci takođe ukazuju na ulogu političkih i društvenih previranja, posebno u posljednje dvije decenije, koja su doprinijela jačanju vjerskih osjećanja. Povećana religioznost može se povezati i s identitetskim pitanjima, jer su vjerske zajednice imale značajnu ulogu u očuvanju kulturnog i nacionalnog identiteta u turbulentnim vremenima.
Sociolozi ističu da religija u Crnoj Gori danas nije samo duhovno, već i društveno-političko pitanje. Vjerske zajednice imaju sve veći uticaj na javni život, uključujući obrazovanje, porodične vrijednosti i političke odluke. Ipak, ovakav trend otvara i neka važna pitanja, poput odnosa države i crkve, kao i potencijalnih podjela unutar društva.
Bez obzira na razloge ovog trenda, jedno je jasno – religija danas igra mnogo značajniju ulogu u životima građana Crne Gore nego prije tri decenije, a taj uticaj nastavlja da raste.
Kleronacionalističke ideologije
Cerović upozorava da društvo dodatno polarizuju nacionalističke i kleronacionalističke ideologije, koje stvaraju osjećaj pripadnosti sa sve manjim grupama zasnovanim na religijskom i etničkom, ali i ideološkom identitetu.
“To cijepanje ne samo da nije prestalo – kako to stranke u vlasti tvrde od 2020. godine, već je tek sada postalo dominantan društveni diskurs”.
Cerović ističe i da crnogorsko društvo gubi unutrašnje povjerenje:
“Ono se fragmentira po horizontali (socio-ekonomsko raslojavanje), ali i vertikali (po raznim identitetskim jedinicama) prelazi u stanje kompeticije – aktiviraju se mehanizmi nadgornjavanja, antagonizma i nepovjerenja. Ovo blokira svaki potencijal za razvoj i pojedinca i društva, jer ljudi teže kolektivističkim i tradicionalnim vrijednostima kao mehanizmima sigurnosti”.
Cerović je ocijenio da važnu ulogu ima i promjena u percepciji vrijednosti kroz tranziciju i generacijske razlike. Kaže i da je postkomunistička tranzicija “bila nagla i nepravedna”, te da je donijela “donijela stres i nesigurnost, što je ojačalo kolektivističke vrijednosti”.