Robert Fico se nije posebno bavio svojim nedavnim povratkom na velika vrata iz političke pustinje u koju je protjeran na polovini njegovog ukupno trećeg mandata kao premijera Slovačke, 2018. poslije ubistva novinara Jana Kucijaka i njegove vjerenice, piše Deutsche Welle.
Tokom 100 dana otkako je njegova stranka Smer povratila vlast, Fico je nastojao da brzo progura radikalne reforme u pravosuđu, i da isplanira promjene i u drugim stubovima demokratije. Sve to što radi izazvalo je proteste i zabrinutost kako u zemlji tako iu inostranstvu.
Ali istovremeno sa suzbijanjem demokratije u zemlji, Fico je naizgled nastojao da ublaži strah nekih zapadnih partnera da će radikalno promijeniti i slovačku spoljnu politiku.
Podrška Kijevu uprkos proruskoj retorici
Uprkos tome što je nastavio da Slovacima servira prorusku retoriku, što je pomoglo da Smer postigne uspjeh na izborima u septembru, čini se da Fico u praksi pokušava da igra neku drugu igru.
Tokom posjete Užgorodu u zapadnoj Ukrajini prošle sedmice, on je napravio iznenađujući preokret, obećavajući podršku kandidaturi Kijeva za članstvo u EU, kao i paketu finansiranja od 50 milijardi evra koji je do sada blokirao njegov mađarski saveznik Viktor Orban.
Uprkos predizbornom obećanju da „ni jedan metak” neće preći granicu, Fico je obećao da će dozvoliti da oružje iz slovačkih kompanija nastavi da ide za Ukrajinu – i čak je tiho pristao da sarađuje u proizvodnji oružja.
Ovo je tim više iznenađujuće s obzirom da je Fico samo nekoliko dana prije tog putovanja, ponovio narative Kremlja, označavajući Ukrajinu kao američkog vazala koji bi trebalo da Rusiji ponudi teritoriju u zamjenu za mir.
Podsjeća na Trampa
Kontrast između njegovih riječi i djela je toliki da su pojedini mediji čak doveli u pitanje njegovo psihičko zdravlje, kaže Grigorij Meseznikov sa Slovačkog instituta za javne poslove.
„Njegovo ponašanje postaje bizarno. Povremno podsjeća na Trampa”, rekao je politikolog za DW.
To je izazvalo zabrinutost za ugled Slovačke kod zapadnih partnera, dodaje on. Medijski izvještaji sugerišu da su saveznici iz NATO prestali da dijele osjetljive informacije sa Bratislavom.
Ali neki sumnjaju da je to sve Ficova taktika, s namjerom da skrene pažnju sa političkih aktivnosti kod kuće.
Zaustavljanje krivičnih istraga
Prva stvar kojom se Fico bavio od svog povratka na mjesto premijera bila je obustavljanje krivičnih istraga protiv nekoliko članova iz najužeg kruga njegovog Smera.
Policija i tužioci su posljednjih godina pokušavali da razbiju korumpirane mreže za koje Ficovi protivnici tvrde da su cvjetale tokom njegovih prethodnih mandata. Mnogi su u zatvoru, drugi se i dalje suočavaju sa optužbama.
Fico forsira izmjene krivičnog zakona kojima bi se slomilo specijalno tužilaštvo koje vodi ovu hajku. Te izmjene bi takođe mogle da ukinu NAKA, specijalnu policijsku jedinicu za borbu protiv organizovanog kriminala, smanje kazne za korupciju kao i zaštitu za uzbunjivače.
Strah od povratka ‚mafijaške države’
Ovaj potez je uplašio Ficove protivnike u zemlji i inostranstvu. U posljednja tri mjeseca, desetine hiljada ljudi je protestovalo širom zemlje, plašeći se povratka „mafijaške države”, i optužujući Fica da ju je stvorio tokom svojih prethodnih mandata.
Brisel je izrazio zabrinutost na svoj uobičajen način. Evropski parlament je sredinom januara usvojio rezoluciju kojom se dovodi u pitanje stanje vladavine prava u Slovačkoj, ukoliko stvarno dođe do najavljenih promjena zakona.
Ali Fico neće stati, sve dok Evropska komisija ne zavrne slavinu kojom se finansira budžet.
Fica zabrinjavaju protesti
Nakon što je opozicija otezala cijeli proces, koaliciona vlada je krajem januara iskoristila svoju većinu u parlamentu da dogovori ubrzanje usvajanja zakona. Očekuje se da će biti usvojen početkom februara i da će vlada Smera brzo skrenuti pažnju na druge ciljeve.
„Fica zabrinjavaju protesti”, rekao je za DW Milan Nic iz Njemačkog savjeta za spoljne poslove. „Oni utiču na raspoloženje javnosti i javnu debatu. Stoga je vjerovatno da će brzo krenuti dalje, da povećaju svoj uticaj na javne medije.”
Taj tempo je takođe vođen zabrinutošću unutar koalicije, kažu analitičari.
Usred Ficove žurbe da spasi svoje ljude od krivičnog gonjenja, već se postavljaju pitanja u vezi sa jedinstvom njegove tropartijske koalicije, koja takođe uključuje krajnje desničarsku Slovačku nacionalnu stranku i nominalno socijaldemokratski Hlas.
Pelegrini gubi podršku birača
Ficov bivši štićenik Peter Pelegrini, koji se odvojio od Smera zbog skandala Kuciak i formirao Hlas, bio je glavna meta protesta.
Bio je jasan favorit za pobjedu na predsjedničkim izborima u martu. Međutim, njegovo vodstvo u anketama se smanjivalo dok su ljudi na ulicama uzvikivali „lakej”. Bijesan i u strahu da bi izmjena zakona mogla da uništi njegove šanse, Pelegrini nastoji da ga uspori ili ublaži.
Mada bi postavljanje svog čovjeka na funkciju predsjednika Ficu dalo mogućnost kontrole nad imenovanjem sudija i šefova regulatornih tijela, to je postalo sekundarno, kaže Meseznikov.
Slaba opozicija
„Stiče se utisak da Fico mora što prije ostvari svoju radikalnu agendu. Postoje naznake nervoze unutar koalicije oko koraka koji se preduzimaju, a nisu sigurni koliko će njihovo jedinstvo izdržati”, kaže on.
Nik iz Njemačkog savjeta za spoljne poslove u međuvremenu tvrdi da nije samo vladajuća koalicija ta koja treba da se ubrza:
„Drugo pitanje u vezi prvih 100 dana je da li će biti održive alternativa”, rekao je on. „Pogledi su upereni u opoziciju, ali čini se da ona nije u stanju da ojača kako bi nešto mogla da uradi”.