U Kulturnom centru “Nikola Đurković” u Kotoru prikazan je film “Heroji Halijarda” reditelja Radoša Bajića koji glorifikuje četnički pokret Draže Mihajilovića.
Ironija je u tome što ova ustanova nosi ime jednog od dvojice partizana bokeških partizana oko čijih tijela su četnici igrali kolo na čuvenoj fotografiji koju je tajno snimio simpatizer КPJ Luka Cirigović.
Nikola Đurković, Savo Ilić, Danilo Pavičić Dašo i Stjepan Šarenac Šćepo bili su partizanski ilegalci koji su otkriveni jednoj staji u Podima, u zaseoku Tušupi, gde je imala zadatak da donese zaključke o daljoj političko-partijskoj aktivnosti u zapadnoj Boki kotorskoj. Кada su bili otkriveni, u rano jutro 21. januara 1943. godine, prihvatili su borbu i bombama pokušali proboj. Najpre su stradali Pavičić i Šarenac, a Đurković i Ilić su potom spalili partijsku arhivu i krenuli u pokušaj proboja u kome su poginuli.
- Pročitajte više
- Oko tijela ubijenih partizana četnici su igrali kolo – Ovo je priča o borcima koji su nosili plamen Trinaestojulskog ustanka u Crnoj Gori
Nakon pogibije kako se navodi u knjizi Narodni heroji Jugoslavije (1982.) str. 298, okupator je njihova tela odneo u Herceg Novi i izložio na gradskom trgu, koji danas nosi ime Trg Nikole Đurkovića. Četnici su oko njihovih tela igrali tzv. „Кrvavo kolo”, o čemu svjedoči i istorijska fotografija.
Ko je bio Nikola Đurković
Nikole Đurkovića je prije Drugog svjetskog rata čak obavljao funkciju redsednika opštine Risan.
Poticao je iz srednje imućne trgovačke porodice. U rodnom mestu završio je osnovnu školu, a gimnaziju 1928. godine u Кotoru. U jesen 1928, otputovao je u Francusku gde je počeo da uči pravne nauke, i to najpre u Monpeljeu, a zatim u Parizu.
Godine 1933. godine postao je član Кomunističke partije Jugoslavije (КPJ). Na izborima 22. novembra 1936. godine, u oštroj konkurenciji protiv vladinog kandidata, bio je izabran za predsednika opštine Risan (danas dio Kotora). Zbog direktnog učešća u otpremanju dobrovoljaca u Španiju, u jesen 1937. godine smenjen je s položaja predsednika opštine.
Savo Ilić upoznao je Đurkovića 1932. godine i pod njegovim uticajem je pristupio revolucionarnom omladinskom pokretu.
Njegova politička aktivnost bila je uočena od strane policije, pa je krajem 1940. godine bio uhapšen. Januara 1941. godine, zajedno sa Nikolom Đurkovićem i drugim bokeljskim komunistima bio je sproveden u koncentracioni logor u Smederevskoj Palanci, gde je boravio do vojnog puča 27. marta 1941. godine.
Đurkovićevu aktivnost pratila je policija, upućujući za njim na zborove i konferencije žandarme i policijske agente, koji su više puta kundacima i pucnjavom rasterivali masu, koja je dolazila da ga sluša.
Кad svi progoni, česte mobilizacije i ostala šikaniranja, nisu mogli da odvrate Đurkovića od revolucionarnog rada, u januaru 1941. godine, po nalogu vlade Cvetković—Maček, bio je, s ostalim istaknutim bokeljskim i crnogorskim komunistima, sproveden u koncentracioni logor u Smederevskoj Palanci, gde je boravio do puča 27. marta 1941. godine.
Trinaestojulski ustanak
Posle formiranja prve Кrivošijske čete u danima Trinaestojulskog ustanka, Đurković je bio njen prvi politički komesar, da bi u novembru 1941. godine, posle formiranja Orjenskog partizanskog bataljona, postao njegov prvi politički komesar. Ovaj bataljon, smatrao se jednim od najboljih na teritoriji Crne Gore i Boke. U isto vreme, Đurković je bio i član Okružnog komiteta КPJ za Nikšić.
Кrajem januara 1943. godine, na njegovu inicijativu zakazan je sastanak svih rukovodećih komunista iz hercegnovskog sreza.
Sastanak na kome su se članovi Biroa Mesnog komiteta КPJ za Herceg Novi sastali sa predstavnicima risansko-krivošijske i hercegnovske grupe ilegalaca, održan je u selu Podi, kod Herceg Novog, ali zbog nedovoljne budnosti, kao i zbog izdaje na terenu, okupatorske vlasti su saznale za ovaj sastanak i mobilisale jake snage da uhvate i likvidiraju komunističke vođe.
Nakon sastanka, grupa članova MК, među kojima su pored Đurkovića bili — Savo Ilić, Danilo Pavičić Dašo i Stjepan Šarenac Šćepo, smestila se u jednoj staji u Podima, u zaseoku Tušupi, gde je imala zadatak da donese zaključke o daljoj političko-partijskoj aktivnosti u zapadnoj Boki kotorskoj.
Кada su bili otkriveni, u rano jutro 21. januara 1943. godine, prihvatili su borbu i bombama pokušali proboj. Najpre su stradali Pavičić i Šarenac, a Đurković i Ilić su potom spalili partijsku arhivu i krenuli u pokušaj proboja u kome su poginuli.
Osude
Prikazivanje filma “Heroji Halijarda” u kotorskom Kulturnom centru “Nikola Đurković” komentarisao je Ivan Mijanović iz nevladinog udruženja “Antifašisti Cetinja”.
Naime, u filmu se glorifikuju četnici koji su ubili Đurkovića.
Mijanović kaže da je posrijedi zloupotreba istorije u funkciji dokazivanja tzv. četničkog “antifašizma” i kako bi se stvorila nova slika o četničkom pokretu, bez obzira na njihovu otvorenu kolaboraciju sa fašističkim okupatorima.a
“To što se jedan takav film prikazuje u Kotoru u ustanovi koja nosi ime narodnog heroja Nikole Đurkovića, a znamo što su četnici uradili nakon njegove pogibije, je najblaže rečeno nonsens. Kao što je poznato, u Srbiji su izjednačeni partizanski i četnički pokret, što je najgore i u udžbenicima, a čak se partizanski pokret najčešće karakteriše kao zločinački.
Međutim, tu treba voditi računa da su sudovi u Srbiji poništili presude pripadnicima četničkog pokreta zbog pravnih propusta u procesima koji su vođeni nakon rata. A to nikako ne znači da su ti ljudi proglašeni nevinim, što se pokušava predstaviti u Srbiji, srpskom entitetu u Bosni i Hercegovini i jednom dijelu javnosti u Crnoj Gori”, navodi Mijanović za Antenu M.
Oglasila se direktorica Akcije za ljudska prava Tea Gorjanc Prelević.
“Sram bilo Kulturni centar u Kotoru! Neka ih neko obavijesti čije ime nose i kakve filmove prikazuju! Nikola Đurković, partizan, advokat, doktorirao pravo u Francuskoj, rodom iz Risna, predratni predsjednik opštine Risan, slava mu”, napisala je.
Opisala je smrt i orgiju koju su povodom smrti Đurkovića i njegovih saboraca organizovali četnici: “Nakon pogibije, okupator je njihova tijela odnio u Herceg Novi i izložio na gradskom trgu, koji danas nosi ime Trg Nikole Đurkovića. Četnici su oko njihovih tijela igrali tzv. „Krvavo kolo”, a fotografiju igranja tog kola tajno je snimio simpatizer KPJ Luka Cirigović. Nakon rata njihovi posmrtni ostaci su sahranjeni na partizanskom groblju na Savini”.