X

Godine terora – Na današnji dan režim kralja Aleksandra kod Sombora ubio dvojicu sekretara SKOJ-a

Na ovaj dan 27.07.1929. godine policija Kraljevine SHS locirala je u Somboru dvojicu od čuvenih “7 sekretara SKOJ-a” i pokušala da ih uhapsi zbog članstva u zabranjenoj Komunističkoj partiji Jugoslavije. Tadašnji sekretar Mijo Oreški imao je samo 23 godine. S njima u jednoj kući u predgrađu Sombora krili su se organizacioni sekretar Janko Mišić i Mijin brat Slavko Oreški.

Hapšenje u tom trenutku za njih , ispostaviće se kasnije, značilo je i sigurnu smrt jer su tako završili ostali sekretari SKOJ koji su pali u ruke policiji.

Nakon što su jake policijske snage opkolile kuću u kojoj su se skrivali oni odbijaju predaju. Uzvratili su vatru a sat vremena kasnije bili su mrtvi: u Mišićevu tijelu nađeno je 18, a u tijelu Oreškog 26 metaka. U arhivu Jugoslavije pronađene su i fotografije ubijenih iz policijskog izvještaja.

Policijski snimak ubijenih sekretara SKOJ-a Janka Mišića i Mije Oreškog koji su pali u sukobu sa policijom 27. jula 1929. u Samoboru

Tri dana kasnije, od posljedica mučenja u zagrebačkoj policiji umire i treći sekretar SKOJ-a Pajo Marganović. U tom trenutku više od polovine “skojevske sedmorke” zauvijek je izvan stroja: trojica su mrtva (Oreški, Mišić, Marganović), a Zlatko Šnajder je poluživ od zatvorske torture i umire 1931.

Priča sedam sekretara SKOJ_a počela je upravo sa Zlatkom Šnajderom. Nakon njegovog hapšenja 1926., na čelu SKOJ-a nasljeđuje ga Oreški, koji je skupa s Mišićem pokrenuo i uređivao službeni skojevski list “Mladi boljševik”. Oreški odlazi na partijski tečaj u Njemačku, i učestvuje na Četvrtom kongresu KPJ u Dresdenu.

U međuvremenu Kralj Aleksandar Karađorđević 6.1.1929. uvodi diktaturu čime je otvorena “sezona lova” na članove KPJ koja je zabranjena osam godina ranije.

Ubistvo Oreškog i Mišića nije zaustavilo lov policije na članove KPJ jer su u naredne dvije godine ubijena još tri sekretara.

Rukovođenje SKOJ-em preuzimaju Josip Kolumbo kao politički i Pero Popović Aga kao organizacijski sekretar, a obojica se vraćaju sa školovanja iz Moskve.

Već 14. avgusta 1930. upadaju u policijsku zasjedu na zagrebačkom Goljaku, te u razmjeni vatre ginu obojica. Tačnije, obojica su posljednji metak ispalili u vlastitu glavu, da ne padnu živi u ruke policiji.

Najteže godine za KPJ

Posljednji sekretar, Josip Debeljak, tada je povučen iz Moskve i upućen u Zagreb, da na čelu SKOJ-a zamijeni Kolumba i Popovića. Na tom mjestu ostaje tek nešto više od godinu dana: ubijen je 15.10 1931. u stanu na zagrebačkim Sveticama, također u oružanom sukobu s policijom.

Sve te po mnogima najteže godine za KPJ, tad srednje – rangirani član KPJ Josip Broz Tito, provodi u zatvoru iz kojeg izlazi 1934. godine odakle odlazi u SSSR..

Po sedmorici ubijenih sekretara SKOJ_a Osnovna škola u bloku 23 u Novom Beogradu, nosila je ime od osnivanja 1977. do 2005. godine kada je preimenovana u OŠ „Laza Kostić”.

U dvorištu ove škole, u okviru obilježavanja jubileja „60. godina KPJ i SKOJ” 26. oktobra 1979. godine otkrivene su spomen-biste sedmorice sekretara SKOJ-a, rad vajara Ljubomira Poparešanina iz Kraljeva.

Biste je otkrio predsjednik Konferencije Saveza socijalističke omladine Jugoslavije Vasil Tupurkovski. Svečanosti otkrivanja spomen-bisti su između ostalog prisustvovali i Vladimir Oreški, sin Mije Oreškog, Lidija Maršičević-Popović, ćerka Pere Popovića Age, predstavnici osnovnih škola „Gustav Krklec” iz Novog Zagreba i „Vera Ciriviri Tren”a iz Skoplja, kao i predstavnici kasarne JNA „Sedam sekretara SKOJ-a” iz Samobora.

Biste sedmorice sekretara SKOJ-a u dvorištu OŠ „Laza Kostić“ u Novom Beogradu

Godine 1978. Televizija Beograd je snimila televizijsku seriju „Sedam sekretara SKOJ-a“. Ova serija prikazivala je njihove živote u periodu od 1922. do 1931. godine i snimljena je po motivima knjige „Sedam sekretara SKOJ-a“ Slobodana Petrovića.

Categories: Sa ove distance