Hrvatska danas slavi Dan antifašističke borbe. Istog dana kada je Hitler napao SSSR osnovan je Prvi sisački partizanski odred

Dan antifašističke borbe obilježava se svake godine 22. juna kao državni praznik Republike Hrvatske. Ovaj datum podsjeća na 1941. godinu kada je u šumi Brezovica kod Siska osnovan Prvi sisački partizanski odred – prva organizovana oružana jedinica otpora fašizmu u tadašnjoj Hrvatskoj.

Tog dana, kada je nacistička Njemačka započela invaziju na Sovjetski Savez, sisački komunisti i antifašisti predvođeni Vladom Janićem Capom odlučili su da krenu u borbu protiv fašističke okupacije i tadašnje Nezavisne Države Hrvatske pod vodstvom Ante Pavelića.

Odred je brojao 79 boraca, a komandovao mu je Vjekoslav Janić, poznat kao Vlado Janić Capo (1904–1991), kasnije general-pukovnik JNA i narodni heroj Jugoslavije. Među borcima je bio i budući general Hrvatske vojske Janko Bobetko, kojem su ustaše ubile oca i tri brata.

Većina boraca bili su Hrvati, a jedina žena u odredu bila je Srpkinja Nada Dimić. Borbe su se uglavnom vodile na teritoriji Hrvatske, a završetak Drugog svjetskog rata preživjelo je 38 pripadnika odreda.

U periodu socijalističke Jugoslavije, Prvi sisački partizanski odred proglašen je prvom gerilskom jedinicom koja je u okupiranoj Evropi pružila oružani otpor nacizmu. Međutim, historičari ističu da su i prije toga slične gerilske formacije djelovale u drugim dijelovima Evrope i nanosile značajne gubitke okupatorima.

Odluka o dizanju ustanka

Postoje i historiografske rasprave o tome da li se 22. juni može smatrati Danom ustanka, budući da je Komunistička partija Jugoslavije formalnu odluku o ustanku donijela tek 4. jula 1941. godine u Beogradu.

Tokom SFRJ, Dan ustanka naroda Hrvatske obilježavao se 27. jula, u znak sjećanja na ustanak u Srbu, koji je izbio kao odgovor na ustaške zločine nad srpskim stanovništvom u Lici.

Taj ustanak bio je masovan, uključujući narodne gerilske jedinice kotara Donji Lapac, i slavio se kao republički praznik od 1945. do 1990. godine. I danas se tradicionalno obilježava u Srbu.

Nakon sticanja nezavisnosti, Hrvatska je 22. juni proglasila Danom antifašističke borbe, a taj datum ostaje važan podsjetnik na početak organizovanog otpora fašizmu i važnu ulogu partizanskog pokreta u borbi za slobodu.