Danas se navršava 79 od velike velike Novosadske racnije odnosno od masovne likvidacije Srba, Jevreja i Roma koje su u januaru 1942. izvele mađarske vlasti na području tada okupirane Bačke.
Kao izgovor za akciju, koju su tadašnje mađarske vlasti službeno opisale kao policijsku raciju, je poslužilo nastojanje da se likvidira tamošnji partizanski pokret, ali u stvarnosti su mađarske vlasti nastojale da se uklone “neželjeni elementi”.
Pet dana kasnije, Bajči-Žilinski je uputio i memorandum regentu Miklošu Hortiju, u kojem, uz detaljan opis svega što se u Bačkoj događalo tokom krvavog januara, traži i kazne za krivce i odštetu za porodice nevinih žrtava. U tom dokumentu, on pominje broj od čak 5.400 ubijenih.
“Ali, brojke stvarno ne menjaju ništa na činjenici da se u Mađarskoj odigralo, bez sudske presude, masovno klanje sa punom odgovornošću vojnika i žandarma, odnosno honvedskih i žandarmerijskih oficira”, piše regentu Bajči-Žilinski.
PRVI obrt, čiji akter je bio Mikloš Horti lično, sledi, međutim, već 13. avgusta. On, naime, tog dana obustavlja istragu protiv četvorice prvoosumnjičenih – glavnokomandujućeg racije Feketehalmi-Cajdnera, operativnih komandanata u Šajkaškoj i Novom Sadu pukovnika Lasla Deaka i Jožefa Grašija, koji je, u međuvremenu, unapređen u čin brigadnog generala, i, najzad, prvog dželata novosadskog pokolja kapetana Martona Zeldija.
Razlog: u toku je bilo slanje Druge mađarske armije na Istočni front (ona će, uzgred, u januaru 1943. kod Voronježa doživeti potpuni slom, uz blizu 70.000 mrtvih honveda), pa je regent procenio da nije zgodno da se baš tada sudi oficirima visokog ranga.
Ipak, racija je i dalje ostala tema i mađarske, i svetske javnosti. Bajči-Žilinski je 30. novembra 1942. vladi Mikloša Kalaija, koji je 19. marta na mestu premijera zamenio Lasla Bardošija, uputio inetrpelaciju, pitajući šta je sa obećanim kažnjavanjem krivaca za ubijanje nevinih i sa odštetom porodicama.
MIKLOŠ Horti se o Raciji prvi i jedini put javno oglasio tek 15. marta 1944. U govoru koji u knjizi “Novosadska racija” citira mađarski istoričar Janoš Buzaši, rekao je: “U toku jednog četničkog upada u Novi Sad, preduzimane su nedopustive i kažnjive akcije, ali su odgovorna lica i krivci za ove izgrede dospeli pred vojni sud i strogo su kažnjeni. Najblaža izrečena kazna iznosi deset godina robije. Novosadske ispade svi osuđujemo, jer je tom prilikom živote izgubilo 3.000 ljudi, među kojima je, nažalost, bilo i mnogo nevinih.”
Ipak poduga lista istorijskih promašaja kada je u pitanju odnos Karađorđevića prema Mađarskoj počela se pisati znatno ranije. Još 1919. godine snage male Antante koju sučinile Rumunija, Čehoslovačka i Kraljevina SHS odlučile su intervenisati u Mađarskoj i ugušiti tek osnovanu Sovjetsku Republiku Mađarsku.
Ova država uspostalvjena je u komunističkoj revoluciji koju je predvodio Bela Kun a nadalase spajanju sa ruskom Crvenom armijom. Rva revolucija prelila se i u južnedijelove susjedne Slovačke gdje je stvorena Slovačka Sovjetska Republika. Ipak obe tek osnovane komunističke države slomljene su nakon što su snage male Antante izvršile vojnu intervenciju pode patronatom velike Antante i zapadnih saveznika.
Nakon intervencije u Mađarskoj koje su sprovele Rumunija, Čehoslovačka i Кraljevina SHS, navlast u Mađarskoj postalvjen je admiral Mikloš Horti. Bio je na čelu nacionalno-konzervativnog režima u Mađarskoj u međuratnom periodu, zabranivši Mađarsku komunističku partiju.
Horti je 1. marta 1920. do 15. oktobra 1944. služio je kao regent Mađarske. Uveo je Mađarsku u rat na strani Hitlera i učestvovao u agresiji na Jugoslaviju i Sovjetski Savez.
Odgovoran je za istrebljenje Jevreja i zločine nad civilima. U avgustu 1941. godina Hortijeva vlada je naredila deportaciju Jevreja iz zemlje, a oko 20 hiljada njih kasnije je ubijeno od strane nemačkih trupa.
U Jugoslaviji je proglašen za ratnog zločinca zbog masovnih likvidacija srpskih civila u Vojvodini. Mađarski vojnici su odgovorni za smrt ili deportaciju skoro 20 hiljada građana Vojvodine. Jedan od najpoznatijih zločina ove vojske je masovno ubistvo Srba i Jevreja u januaru 1942. godine poznato kao Racija u južnoj Bačkoj kada je ubijeno preko tri i po hiljade ljudi.
Nemci su ga uklonili sa vlasti i internirali u oktobru 1944. godine, kada je izrazio spremnost za potpisivanje primirja na početku bitke za Budimpeštu. Tada su ga odveli u Bavarsku gde je bio u zatvoru do kraja rata.
Posle rata je učestvovao na Nirnberškom procesu, a potom je otišao u Portugal gde je živeo do kraja života – 1957. godine.
View Comments (1)