Kapela na Lovćenu bit će obnovljena kada dođe do sveopšteg pokajanja i kad se Crna Gora “očisti od ustašluka”, kazao je nedavno mitropolit Srpske pravoslavne crkve (SPC) u Crnoj Gori Joanikije, podgrijavajući dugogodišnji narativ o “zlim komunistima” kojima je meta bio vjerski objekat.
“Taj grijeh ćemo sprati kad napravimo otklon od zle komunističke misli i od kulta ličnosti Josipa Broza [predsjednik Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije] i kad se očistimo od ustašluka, koji je zahvatio donekle Crnu Goru”, rekao je Joanikije 27. jula.
Ovo nije prvi put da čelnici SPC-a optužuju komuniste za rušenje Njegoševe kapele stavljajući to u kontekst klasičnog napada na svetinje i vjerske objekte.
Ko je srušio Njegoševu kapelu?
Kapela u kojoj je sahranjen Petar II Petrović Njegoš srušena je tokom Prvog svjetskog rata 1916. godine a oko pitanja njenog vraćanja crnogorsko društvo danas je prilično podijeljeno.
Ona je ponovo je izgrađena 1925. godine po nalogu Kralja Aleksandra I Karađorđevića nakon što se odustalo od ideje da tu bude izgrđen mauzolej po zamisli arhitekte Ivan Meštrović.
Svemu je prethodilo ukidanje Kraljevine Crne Gore i stvaranje Kraljevine SHS, kralju Nikoli Petroviću zabranjen povratak što je dovelo do podizanja Božićnog ustanka od strane pristalica crnogorske državnosti.
Osim što nova kapela nije bila istog izgleda, kontroverze i podjele u Crnoj Gori izazvao je i natpis unutar kapele kojim je kako neki smatraju, Kralj Aleksandar (unuk Nikole Petrovića) proglašava nasljednikom crnogorskog prijestola. Sporni natpis je glasio ovako:
Mi, Aleksandar I, Кralj Srba, Hrvata i Slovenaca, praunuk Кarađorđa Petrovića, vođe i početnika oslobođenja Srbije, unuk Кneza Aleksandra Кarađorđevića, i sin Petra I velikoga oslobodioca i ujedinitelja našega naroda, i Кnjeginje Zorke Petrović Njagoš, obnovismo ovaj sveti hram, koji je na Lovćenu blizu Cetinja podigao i za večnu kuću izabrao slavni naš predak Petar Petrović Njagoš, Vladika i gospodar Crne Gore, veliki rodoljub, pesnik slobode Crne Gore, poklonik, Heroju Topolskome Кarađorđu besmrtnome i apostol i pesnik jedinstva našega naroda, a koji bi 1916. godine razoren u ratu za oslobođenje i ujedinjenje. Neka je mir njegovom pepelu. Njagov sveti blagoslov, neka se izlije na naš dom i narod, kroz sve vekove. Amin. Na Lovćenu, 21. 9. 1925. godine
Šta su uradili komunisti?
Nakon Drugog svjetskog rata crnogorski komunisti, koji su okupili veliki dio pristalica obnove državnosti Crne Gore, razmatrali su nekoliko načina na koji bi se riješilo ovo pitanje oko kojeg su u Crnoj Gori postojale duboke podjele.
- Joanikije: Rušenje Njegoševe kapele je zločin komunista, vjerujem da će biti vraćena na Lovćen
- (VIDEO) Na paradi u Banjaluci orila se pjesma: “Srba ima kao lista, NEMA VIŠE KOMUNISTA”
Na kraju se odlučilo da se sruši kapelu koju je izgradio Kralj Aleksandar i na vrhu Lovćena izgradi Njegošev mauzolej što je urađeno 1974. godine po ranijoj zamisli arhitekte Ivana Meštrovića.
Odluka crnogorskih komunista da sruše kapelu i izgrade mauzolej već dugi niz godina se predstavlja kao ateistički i bezbožnički napad na vjeru i slobodu vjeroispovijesti.
–Rušenje Njegoševe kapele je bio nalog sa vrha komunističkih vlasti koje su se u tom zločinu poistovjetile sa nekadašnjom austrougarskom okupacionom silom koja je srušila Njegoševu kapelu 1916. godine”, izjavio je nedavno mitropolit Joanikije ponavljajući zahtjev da se Kapela na vrh Lovćena ponovo vrati.
Njegoševa kapela na Grbu Socijalističke Republike Crne Gore
I prethodni mitropolit crnogorsko-primorski Amfilohije tražio je vraćanje kapele žestoko optužujući komuniste za napad na vjeru.
–Srušena je ta crkva i podignut mauzolej, čudovište pagansko, mnogobožačko. Njegoš je u tamnici od 1974. On je u najgoroj tamnici koja postoji u Evropi“, govorio je 2017. godine mitropolit Amfilohije.
Teške optužbe na račun crnogorskih komunista iznose se dugi niz godina a oni su svoj potez objašnjavali pokušajem da se prevaziđu podjele u crnogorskom društvu koje i danas postoje. S obzirom na veliki broj obnovljenih vjerskih objekata nakan Drugog svjetskog rata teško je komunističkim vlastima SFRJ prikačiti epitet onih koji su vršili “prisilnu ateizaciju” poput one u Albaniji koju je provodio Enver Hodža.
Zanimljivo je da je za cijelo vrijeme postojanja Socijalističke Republike Crne Gore, na njenom grbu bila upravo Njegoševa kapela i to se nije mijenjalo.
Grb Socijalističke Republike Crne Gore je ustanovljen 31. 12. 1946. kao državni grb tadašnje Narodne Republike Crne Gore. Prvobitna nezvanična verzija iz 1944. godine, zamenjena je 1946. godine zvaničnom verzijom, ali su obe za centralni motiv imale Lovćen i na njemu Njegoševu kapelu.
Grb je bio sačinjen od lovorovog vijenca, planine Lovćen u glavnom polju, kao i nekoliko valovitih crta iza planine, koje su označavale Jadransko more.
Pojedine interpretacije ovog grba imale su plavu boju za oslikavanje Lovćena, ali je siva, kao prirodna boja, preovlađivala u većini interpretacija grba. Lovorov vijenac je povezan trobojnom crveno-plavo-belom crnogorskom zastavom.
U Ustavu Socijalističke Republike Crne Gore, proglašenom u Narodnoj skupštini Narodne Republike Crne Gore 10. aprila 1963. godine, dat je sledeći opis grba SR Crne Gore:
„ Grb Socijalističke Republike Crne Gore predstavlja polje okruženo lovorovim vijencem koji je dolje povezan crnogorskom zastavom. Između vrhova lovorovog vijenca je petokraka crvena zvijezda, a u sredini polja predstavljen je Lovćen. Pozadi Lovćena s nekoliko vijuga predstavljeno je Jadransko more.
Službeni opis grba iz 1963. godine i dalje je spominjao Lovćen, ali bez kapele Petra II Petrovića Njagoša.
Ipak slikovni prikaz i dalje je predstavljao jedan od vrhova Lovćena, s kapelom Petra II Petrovića Njegoša i to se nije mijenjalo do 6.januara 1994. kada je ovaj Grb promijenjen.
Zbog ogromnog značaja Petra II Petrovića Njagoša za samu državnost Crne Gore, ona je bila vjerovatno jedina komunistička zemlja na čijem grbu je jedan vjerski objekat našao svoje mjesto.