Borci Četvrte kordunaške brigade, 26. avgusta 1942. oslobodili su mesto Jastrebarsko, iznenadnom borbenom akcijom, prešavši reku Kupu i uputivši se ka Jastrebarskom, na iznenađenje neprijatelja.
Partizani su ušli u Dječiji logor i poveli sa sobom veći broj zdravije i manje iznemogle dece koja su mogla izdržati marš i pešačenje ka Kordunu. Deca su potom smeštena u dečijim domovima u oslobođenim mestima na Kordunu i u Bosanskoj krajini.
Komandant brigade, narodni heroj Nikola Vidović zabeležio je o susretu sa malim logorašima a pominje broj do 727 spašene djece.
U memljivim zidinama starog dvorca nalazilo se 727 dječaka i djevojčica, uglavnom pretškolskog uzrasta. Njih su “prevaspitavale” časne sestre. Naravno, to prevaspitavanje bilo je u ustaškom duhu. Htjele su u neku ruku da stvore nove “janjičare”. Sirota djeca su na kapama ili reverima nosila slovo “U”, Živjela su pod nevjerovatno teškim okolnostima. Zbog gladi, bolesti i načina “vaspitanja” dnevno je umiralo po nekoliko dječaka i djevojčica.
Čim su ti mali izmučeni sužnji ustaške samovlasti čuli pucnjavu i vidjeli partizane, neizmjerna radost ispunila ih je nadom da će biti oslobođeni. Kasnije smo doznali od njih kako su se usplahirili svi podjednako od straha zbog pucnjave i zbog uzbuđenja da bi ih neko mogao osloboditi. Ganuli su nas povici i čežnjivi pogledi djece načičkane iza rešetaka zaključanog logora. Partizani su brzo otvorili vrata i djeca su jurnula na sunce. Od radosti su skakala i vješala se o vratove boraca, svojih oslobodilaca. Opšta vreva i graja potrajala je nekoliko časaka. Nekoliko najiscrpljenijih onesvjestilo se na dnevnom svjetlu i suncu … Neki borci 4. kordunaške brigade pronašli su među zarobljenom djecom svoju, neko sina ili kćer, ili djecu svojih rođaka ili komšija.
To oduševljenje oslobođenih malih logoraša vrlo je teško opisati…
Partizani su oslobodili zatočenike i strijeljali rukovodioce i neke od vaspitačica u logoru. Logor je postojao do novembra 1942. Deca koja su i dalje ostala u logoru, tokom 1942. biće udomljena su od strane hrvatskih porodica kao ratna siročad, mahom iz Zagreba i Jastrebarskog, time uspjevši da prežive rat.
Uništenje železničke stanice, tada najefikasnijeg sredstva transporta oružja i municije, a u ovom slučaju dece, koja su svoju smrt nalazila i u toku samog dopremanja u logor, u zagušljivim vagonima, pokazalo se kao jedan od značajnijih momenata za rasformiranje logora.
Napad na prugu
U njemačkim dokumentima koji potvrđuje tu akciju navodi se sledeće:
Pruga je bila prekinuta i zapaljena je jedna stražara. Zapaljen je voz koji se našao u stanici. Isto tako su zapaljeni magazin, uređaj za podešavanje i stanična radionica. Pruga je opet bila 10 časova u prekidu.
Ubijen je jedan nemački vojnik, teže je povređeno 7 nemačkih vojnika, a 30 nemačkih vojnika, među kojima i 3 oficira, bilo je lakše povređeno. Od teže povređenih, jedan vojnik je podlegao teškim opekotinama. Saobraćaj na pruzi je bio prekinut 15 časova. Materijalna šteta je bila znatna. Nakon što je oklopni voz izbačen s koloseka, banditi su napali na mesto udesa otvorivši mitraljesku i puščanu vatru.
Prema podacima Zemaljske komisije za utvrđivanje zločina okupatora i njihovih pomagača NR Hrvatske bilo zatočeno 3.336 dece, uglavnom poreklom sa područja Kozare i Korduna. Prema istim podacima, u logoru je do kraja oktobra 1942. umrlo najmanje 449 dece. Najveći broj dece umro je u julu (153) i avgustu 1942. (216). Na desetine dece umrlo je u logoru i tokom septembra i oktobra 1942. godine.
novidani.com