Foto:Wikipedia Opis: Štab IV armije u Širokom Brijegu 1945. Marko Vuletić (crna titovka) – politički komesar 1. tenkovske brigade NOVJ, Petar Drapšin – komandant IV armije, Božo Božović – komandant 26. divizije, Boško Šiljegović – politički komesar IV armije, Vicko Krstulović
Na današnji dan 7.2.1945. godine partizani iz 11. dalmatinskog korpusa su probili zadnje linije ustaške i njemačke odbrane i oslobodili Široki Brijeg.
7. februara u 5 ujutro počeo je sveobuhvatan napad na Široki Brijeg i povezane položaje. Partizanske snage napredovale su sistematski, uništavajući jednu po jednu otpornu tačku. U 15:30 Njemci su izgubili samostan u Širokom Brijegu, ključni utvrđeni položaj. Od 9. čete 370. puka ostalo je samo 9 vojnika.
U pokušaju protivnapada sa jedinom preostalom rezervom, delovima 369. pionirskog bataljona, poginuo je kapetan Bolman komandant 3. bataljona 370. puka. Njemački položaji nisu izdržali, i njihova grupacija se tokom dana probila prema Mostaru, krajnjim naporima i uz “gubitke pet oficira i velikog dela puka”, spriječivši pokušaje odsjecanja.
Nakon ulaska partizana u grad u širokobriješkom franjevačkom samostanu partizani su pronašli 12 fratara koje su ubili u obližnjem ratnom skloništu i to je godinama kasnije potkopavao je pokušaje komunističkih vlasti da se legitimišu.
Partizanska verzija ovog događaja bar po tadašnjim karikaturama koje su objavljene u novije vrijeme, prikazuju franjevce kako učestvuju u borbama za samostan ali ubistvo fratara kod lokalnog stanovništva svakako je stvorilo nacionalnu legendu od ovog događaja.
Ustaški poraz danas nazivaju godišnjicom pada
Tokom rata pripadnici ustaških jedinica iz ovog kraja počinili su brojne ratne zločine u Hercegovini ali njihov poraz u ovom gradu neki stanovnici ali i vodeći mediji nazivaju “godišnjicom pada” što je samo jedna dimenzija tragedije Širokog.
Jugoslovenski komunisti su odgovorili ekonomskim zapostavljanjem ovog kraja i promjenom imena Širokog Brijega u Lištica koja nije bila dobro prihvaćena.
Time su stvorili osjećaj poniženja kod stanovnika i po mnogim ocjenama naštetili politici bratstva i jedinstva koju su i sami zagovarali.
Kontraefekat
To se najbolje manifestovalo u maju 1991. godine kada su stanovnici Pologa kod Širokog Brijega izašli na ulicu i tijelima zaustavili tenkove JNA koji su krenuli prma Hrvatskoj i tako urušili ugled ove vojne sile i ubrzali njen raspad.
- Šta se dogodilo sa organizatorima ustaškog pokolja na Drakuliću kod Banjaluke?
- Na današnji dan rođen čuveni partizan Stjepan Filipović: Zarobili ga četnici, objesili Njemci, u rodnom gradu mu minirali spomenik
Odnos prema poraženoj strani u Bosni i Hercegovini i cijeloj Jugoslaviji u svakom ratu je bio takav da se tragedija iznova ponavljala.
Zbog toga ali i mnogo čega drugog Široki ni danas ne uspjeva stvari posložiti “na svoje mjesto” a brojni ustaški zločinci slave se kao heroji.
Grad Široki Brijeg 2013. godine donio je Odluku o obilježavanju 7. 2. Danom sjećanja na pobijene franjevce i puk Širokog Brijega, a Županija Zapadnohercegovačka 2014. godine donijela je Odluku o obilježavanju 7. 2. Danom komunističkoga zlosilja Županije Zapadnohercegovačke.
Ovaj događaj dio stanovnika zove “pad Širokog Brijega” a među tamošnjim navijačima popularna je pjesma “Široki je samo jednom pao“.
Vodeći mediji u zapadnom dijelu Hercegovine izvjestilu su danas o “godišnjici pada” uz podsjećanje da je ovaj dan “u povijesti često tumačen i kao oslobođenje” jer su partizani ušli u Široki Brijeg.