Na današnji dan u borbama za oslobođenje Travnika poginuo je Josip Mažar Šoša, čuveni partizanski komandant iz narodnih pjesama i narodni heroj Jugoslavije.
Rođen je 18. septembra 1912. godine u Derventi. Završio je pomorsku trgovačku akademiju u Bakru. Po završetku akademije dvije godine je plovio na brodovima, ali je kao komunista otpušten iz službe i policijski sproveden u Banju Luku.Tu je primljen u Komunističku partiju Jugoslavije, 1935. godine.
Policija je čestim hapšenjem prekidala njegov posao, ali Šošinu revolucionarnu djelatnost nije mogla zaustaviti, ni onda kada je bio prinuđen da štrajkuje glađu, ni onda kada su ga premlaćivali u Crnoj kući.
Početak ustanka
Početkom juna 1941, Šoša je bio jedan od 14 najistaknutijih komunista Bosanske krajine, koji su na Šehitlucima, iznad Banjaluke, pravili posljednji raspored pred podizanje naroda na ustanak. Od prvog sastanka s kozarskim komunistima u selu Orlovcima kod Prijedora, 25. jula 1941. godine, učestvuje u pripremama ustanka sa dr. Mladenom Stojanovićem.
Šoša je rukovodio prvim oružanim akcijama na rudnik Lješljane. Formirao je Lješljansko-dobrljinski odred. Učestvovao je u napadu na Podgrace, Turjak. Nakon toga je postao komandant bataljona. U decembru 1941. godine postao je zamjenik komandanta Drugog krajiškog odreda.
Maja 1942. godine istakao se u rukovođenju za oslobođenje Prijedora. Učestovovao je u obrani Kozare u velikoj fašističkoj ofanzivi juna i jula 1942. godine. Na Paležu 22. septembra 1942. godine postao je komandant Pete krajiške (kozarske) brigade.
Ispred Četvrte krajiške divizije, postrojene 7. januara 1943. godine na snijegom pokrivenoj zaravni kraj Srpske Jasenice pod Grmečom, vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito primio je raport od njenog prvog komandanta Josipa Mažara Šoše. Sa ovom divizijom Šoša je suzbijao njemačko – ustašku ofanzivu na Grmeču i oslobađao krajiške gradove.
Kao komandant Jedanaeste krajiške divizije uništio je četnički pokret u centralnoj Bosni. Presjekao je neprijateljske komunikacije Brod – Sarajevo u vrijeme bitke na Sutjesci. Uoči nove, 1944. godine, po ucrtanim strelicama njegove operativne zamisli, kretale su se divizije Petog bosanskog i Prvog proleterskog korpusa prema Banjaluci.
Pogino u borbama kod Travnika
Poginuo je oktobra 1944. godine kao načelnik Operativnog odjeljenja Petog udarnog korpusa, od eksplozije minobacačke granate prilikom napada na Travnik.
Odlukom Prezidijuma Narodne skupštine Federativne narodne republike Jugoslavije, 26. jula 1949. godine, proglašen je za narodnog heroja.
Njegovo ime pominje se u jednoj partizanskoj pjesmi čiji stihovi su uklesani na spomeniku na Kozari.
Oj Kozaro, ne treba ti kiše,
Heroji te krvlju natopiše.
Druže Šoša, naše rosno cv'jeće,
Kozara te zaboravit' neće.
Josip potiče iz poznate revolucionarne porodice Nikole Mažara, finansijskog inspektora. I Josipova braća Drago (1918 — 1991) i Ivica proglašeni su za narodne heroje.
novidani.com