Foto:Wikipedia
Na današnji dan atentatom u beogradskoj Narodnoj skupštini eskalirala je višegodišnja kriza u Kraljevini SHS i zauvijek promjenila tok njene istorije.
Tog 20. juna 1928. godine u parlamentu tadašnje države upucani su vođe HSS-a, glavne hrvatske stranke iz tog vremena: Stjepan i Pavle Radić, Đuro Basariček, Ivan Pernar i Ivan Granđa.
Na njih je pucao zastupnik srpskih radikala Puniša Račić koji je potom nesmetano pobjegao. U pomoć ranjenim zastupnicima odmah su dotrčali neki zastupnici koji su po struci bili ljekari. Prvi je umro Đuro Basariček, dvadesetak minuta nakon atentata. Odmah po dolasku u bolnicu umro je i Pavle Radić.
Stjepan Radić je preživio atentat i u julu je prebačen u Zagreb na liječenje. No, Radić od posljedica atentata umire početkom avgusta u Zagrebu.
Odmah nakon atentata u hrvatskoj počinju masovni protesti a u Zagrebu se okupilo sto hiljada ljudi. Dugogodišnja srpska dominacija ovim je atentatom dobila i fizički oblik, nategnuti međunacionalni odnosi u Kraljevini SHS još će se dodatno naelektrizirati.
Sahrana
Sahrana Stjepana Radića pretvoren je u veliki narodni skup protiv beogradskog režima.
Kralj Aleksandar velike će nemire nastale nakon atentata iskoristiti da proglasi diktaturu. Šestog jaunara1929. godine proglašena je takozvana Šestojanuarska diktatura, a parlament je ukinut.
Aleksandar je tvrdio da između njega i naroda ne može biti posrednika, no prava je istina bila da je kralju odgovarala neograničena vlast. Ukinuta su brojna društva s nacionalnim predznakom, pa čak i kralju odana Orjuna, Organizacija jugoslavenskih nacionalista.
U progonima koji su uslijedili najviše će stradati Komunistička partija Jugoslavije koja je zabranjena Obznanom 1920. godine ali najveća represija prema jugoslovenskim komunistima uslijedila je upravo uvođenjem Šestojanuarske diktature. U seriji atentata i ubistava od strane policije u aprili 1929. godine poginio je tadašnji vođa KPJ Đuro Đaković a u naredne tri godine redom gine sedam sekretara SKOJ-a. Josip Brzo Tito u to vrijeme izdržava zatvorsku kaznu zbog članstva u KPJ i izlazi tek 1934. pa ga je po mnogim ocjenama robija spasila sigurne smrti.
Punišu Račića ubili partizani
Naravno, otvorena diktatura nije učinila da nacionalni problemi nestanu, samo ih je nakratko stavila pod tepih. Kako tridesete budu odmicale tako će nagomilani problemi opet dolaziti u prvi plan. Proglašenjem Banovine Hrvatske pokušalo se riješiti nezadovoljstvo Hrvata, ali već je bilo kasno. Drugi svjetski rat se bližio i bilo je jasno da će se Kraljevina Jugoslavija, koja je tako nazvana 1929. godine, nestati u plamenu.
Sam Kralj Aleksandar ubijen je u atentatu 1934. godine u Francuskoj a atentat su izvele ustaše i pripadnici makedonskog VMRO-a. Nakon Radićeve smrti politiku HSS-a nastavili su Vladko Maček i Svetozar Pribičević, dugogodišnji vođa Srba iz Hrvatske .
Puniša Račić dobio je 20 godina zatvora, ali bio je sve samo ne zatvoren u ćeliji. Imao je na raspolaganju cijeli jedan kat zgrade i bio je pod nikakvim nadzorom. Sredinom 1941. godine jednostavno je preselio u Beograd. No, ulaskom partizana u grad 1944. godine, upravo će on biti jedna od prvih meta i žrtava. Osuđen je na smrt od partizanskih vlasti i pogubljen.
Index.hr/Novidani.com