Васка Дуганова е истакната македонска партизанка и револуционерка, која со својата храброст и самопожртвуваност оставила траен белег во Народноослободителната борба (НОБ) на Македонија за време на Втората светска војна.
Родена е во Гевгелија на 6 март 1922 година, во семејство кое се соочувало со сиромаштија и неправди, што ја обликува нејзината свест и ја насочува кон борбата за слобода и еднаквост.
Од млада возраст се приклучила на револуционерното движење како приправник на комунистичкото движење во 1938 година и член на КПЈ, од март 1942 година, во НОАВМ била борец од април 1943 година, политички комесар на баталјон и член на ПК на СКОЈ за Македонија, мотивирана од идеалите за правда и ослободување на македонскиот народ од фашистичкиот јарем.
Како партизанка, Дуганова активно учествувала во повеќе акции на македонските партизански одреди, покажувајќи огромна храброст и посветеност.
Нејзината улога не се сведувала само на борбените акции, туку и на организацијата и поддршката на населението во ослободените територии.
Храброст, револуција и посветеност
Во услови на огромни предизвици, таа останала доследна на целите на движењето, работејќи на јакнење на моралот на своите соборци и подигнување на свеста за важноста на слободата и братството и единството.
По ослободувањето била член на АСНОМ (од април 1945 година), завршила правен факултет и извршувала разни политички функции:
организационен секретар на ПК на СКОЈ за Македонија, член на Претседателството на Централниот совет на ССМ (1958-1967 година), претседател на Социјално-здравствениот совет на СРМ, претседател на Конференцијата за општествена активност за жените на Македонија и на Југославија.
Член на ЦК на СКМ и ЦК на СКЈ, пратеник во Републичкото и Сојузното собрание, претседател на Претседателството на РК на ССРМ и разни други високи општествени функции.
![](https://novidani.com/wp-content/uploads/2024/12/vaska-duganovas-1.jpg)
Починала на денешен ден во 1996 година во Скопје.
Во продолжение го пренесуваме ретко сочуван примерок на интервјуто што го даде во октомври 1973 година
Васка Дуганова, македонска хероина: Борец, домаќинка и политичарка
Октомври 1973: Долг беше патот на Васка Дуганова да стане претседател на Конференцијата за социјалната дејност на југословенските жени и член на Президиумот на СК ССРН Југославија.
На овие нејзини функции им претходеа дваесетина одговорни должности.
Пред војната, таа беше работник во фабрика во тутунската индустрија.
За време на војната: баталјонски комесар, одред и организационен секретар на Покраинскиот комитет на СКОЈ за Македонија.
По завршувањето на војната, извршувала многу должности до сегашната, меѓу кои: директор на градежно претпријатие, секретар на Окружниот комитет, претседател на Аграрниот окружен суд и на многу други функции.
Седум пати се селела со своето семејство од едно место на друго и одела секаде каде што била потребна.
Тоа навистина не беше лесно, бидејќи моите способности и стручност не секогаш одговараа на функциите, но секогаш победуваше мојата посветеност – мирно вели Васка Дуганова. – Таа одговорност беше најголемата сила, која ми овозможи да направам она што изгледаше невозможно, гледано од денешна перспектива на животните услови.
- Го завршивте правото. Како и кога учевте покрај сите тие обврски? Зошто?
Учев затоа што морав да учам за да можам да одговорам на обврските и довербата. Со една рака држев тенџере, а со другата книга. Така поминаа многу непроспиени ноќи, бидејќи преку ден имав работа, а дома сопруг и две деца. Најчесто, учењето остануваше за полноќните часови.
- Спомнавте секојдневни обврски како домаќинка. Колку бевте ангажирани во општествени обврски?
Нема жена што е врзана за домот и има деца, а да не е врзана и за сите други задачи. Сакам да готвам и да работам сè дома. Имаше многу работа, но се помагавме.
- Кога ви беше потешко, како борец и комесар, или по војната и денес?
Тешко е тоа да се одвои. Тешкотии имаше секогаш, а ги има и сега. Размислувајќи за сè, дојдов до сознание дека во војната сепак беше најтешко. Опасноста за животот, стравот од неисполнување на задачите... Меѓутоа, решителноста, каде сè се ставаше на коцка, дури и животот, за да се постигнат целите, беше силна.
- Сега, откако поседувате диплома по право, што сметате за поважно: волјата, оданоста на идејата, или дипломата?
Не сакам и не можам да ја негирам стручноста, затоа сакав да учам и да работам дури и во неповолни услови. Но, решителноста и искуството се примарен фактор, особено ако се комбинираат со стручните способности.
- Што ви беше најтешко во војната?
Во војната најтешко ми беше кога загинуваа другарите. Тешко ми беше на 2 август кога го загубивме командантот на одредот Васо Карајонов. Беше прекрасна личност. Пред војната работеше како кројач. Загина кај Кавадарци, борејќи се од четири наутро до три попладне, кога животот му заврши.
Во продолжение ви го донесуваме еден од ретко зачуваните интервјуа што ги дала по војната.
- А по војната?
Имаше многу тешкотии, бидејќи ние сме генерација на која ѝ беше судено да се справува со такви проблеми. Бев организациски секретар на Окружниот комитет во Титов Велес. Тогаш имав 24 години, а потоа ме одредија за претседател на Окружниот аграрен суд. Знаев дека тоа е тешко, но со решителност се справував со задачите.
Останаа тешки спомени за селото Пепелиште кај Демир Капија и за Росоман, на патот кога на селаните им ги враќавме имотите што Бугарите ги имаа одземено. Се враќаа и оние кои доброволно заминале.
Меѓутоа, во селото Росоман дојде до сериозни конфликти, бидејќи селаните сакаа да присвојат земја на оние кои ние ги доселувавме.
Тргнав со секретарот на комитетот и претседателот на одборот за Росоман, каде што се соочивме со голем отпор, па дури и тепачки. Влегов во гужвата за да ги разделам. За среќа, секретарот на комитетот беше повреден само лесно, иако нашето возило беше нападнато со стапови и камења.
Набрзо мобилизирав околу 60 млади луѓе и тргнав на улиците на местото за да ја измерам земјата. Го извршивме задачата, а селото се смири. Ги убедивме селаните да работат со нас. Денес тие живеат како едно семејство.
- Пред кратко време се обративте до Сојузот на комунистите и Синдикатот да посветат повеќе внимание. Зошто го презедовте тој чекор?
Илузорно би било да правиме споредби за жената некогаш и денес во нашето општество.
Денес имаме голем број жени во редовите на младината, а во високообразовните институции околу 40 проценти од студентите се девојки. Од вкупниот број жени, значителен дел се вклучени во општествено-корисни активности.
Меѓутоа, сè уште постојат многу нешта што пречат. Жената тргна со големи идеали во животот и постигна многу. Нагласувам дека во тоа успеа, но сепак, на жената не ѝ се гледа како на рамноправен член на општеството. На пример, жената на конкурс не е рамна со мажот, а некои колективи и општествено-политички организации бараат жената при аплицирање за работа да приложи лекарско уверение како доказ дека не е бремена.
Тоа се прашања на кои треба да се посветат повеќе внимание нашата Партија и нашето социјалистичко општество.
За вториот пример само неколку зборови: жените често се соочуваат со уцени ако сакаат да бидат верни на идеалите од револуцијата.
- Неодамна зборувавте за тоа како ја разбирате ротацијата.
Ротацијата има добри и лоши страни. Рокот од четири години е премногу краток за да човекот целосно ги разбере и исполни своите должности. Сепак, ротацијата беше неопходна и се појави како резултат на тоа што некои луѓе се навикнаа на своите позиции.
Точно е, денес имаме повеќе кадри, па е полесно да се спроведе ротација, под услов тоа да остане фер. Но, не сум за ротација по секоја цена. Сметам дека треба да се цени трудот на човекот и да му се дозволи да остане на таа позиција ако е успешен. Би променила нешто во ротацијата, а тоа е дека наместо само хоризонтална, треба да имаме и вертикална ротација.
Имено, има малку луѓе кои од општината одат во републиката или федерацијата, а потоа се враќаат од каде што почнале. Тешко се враќаат на претходните позиции.
- Дали би се вратиле Вие да работите повторно во фабрика за тутун?
Бев и останав војник на Партијата. Така научив и никогаш во животот не реков „не“, а не би рекле ни во тој случај. Да сакав да кажам „не“, ќе го сторев тоа кога ме поставија за претседател на Окружниот аграрен суд. Тоа беше премногу голема и одговорна должност.
- Да се вратиме на Вашиот приватен живот. Кажете ни каде најмногу сакате да поминувате време.
Во мојата градина. Најголемо задоволство ми е кога работам со цвеќињата, бидејќи градината ми е вистински одмор. Сакам да одам и на излети за да се оддалечам од градската бучава. Вчера бев на таков излет и прекрасно поминав два дена. Тоа беше мојата сабота и недела.
- Што најмногу сакате да читате и што сега читате?
Читам она што ми е обврска, па од тоа не сум ослободена ни овие денови. Но, најмногу сакам да читам историја. Ја читам и сега.
Васка Дуганова ни рече на крајот дека со нетрпение го очекува Десеттиот конгрес на Партијата, надевајќи се на подобар и посигурен статус на жената во општеството и семејството.