Patrijarh Porfirije uputio je u video poruci poziv građanima da sutra prisustvuju Spasovdanskoj litiji, poručivši da Crkva osuđuje svaku vrstu nasilja, smatrajući ga najvećim grijehom, te da su mnoge riječi prethodnih dana pogrešno interpretirane i da zbog toga ima potrebu da se oglasi.
– Ovih dana, dok čitav narod boluje zbog najstrašnije nesreće, neki ljudi su izrekli brutalne neistine i klevete na račun Crkve, patrijarha i episkopa. Mi se oslanjamo na Hrista, stoga, kada kleveću nas lično, nemamo nikakvog razloga da se branimo ili da odgovaramo na laži i klevete. Međutim, kada državni funkcioner kaže da Crkva, koja je kroz svu istoriju našem narodu bila uteha i nosilac smisla, doprinosi nasilju nad ženama i da ne sme da ima stav o pitanjima od životnog interesa i duhovnog zdravlja naroda, kao pastiri Crkve obavezni smo da damo pojašnjenje i da ukažemo na manipulaciju i zamenu teza – rekao je patrijarh.
On je dodao da je zanimljiv fenomen da je kritika upućena jednoj konkretnoj osobi izazvala određene medije i pojedince da po prvi put brane konkretnog državnog funkcionera i da se do sada nikada nije desilo, da oni koji se uvek i po pravilu međusobno optužuju i napadaju, sada jedni druge brane.
– Ako su svojim insinuacijama i zamenama teza uspeli ikoga da zbune, svi treba da znaju da Crkva, počevši od Presvete Bogorodice, svaku ženu – majku, sestru, kćerku, koleginicu na poslu, komšinicu, slučajnu prolaznicu, vidi kao najuzvišeniji i najsvetiji Božji dar ljudskom rodu – istakao je Porfirije.
On je dodao da Crkva svaku vrstu nasilja smatra najvećim grijehom, nikog ne odbacuje, za sve se moli, bez obzira kako se ko prema Crkvi i njenim vjernicima odnosi, imajući na umu riječi Svetog Vukašina Jasenovačkog: “Samo ti, dijete, radi svoj posao“, jer dobro zna da će nas Bog pitati samo šta mi činimo drugima, a ne šta oni čine nama”, rekao je patrijarh.
Poglavar SPC je pozvao sve na litiju u četvrtak uveče.
– Svi zajedno, hodajući sa svetim Nikolajem Srpskim, molićemo se Spasitelju radi osvećenja ulica i trgova, radi isceljenja duša i tela, za mir u nama i među nama, za našu postradalu decu i za svu decu. Bog mira i ljubavi neka daruje mir svim našim ljudima – poručio je patrijarh Porfirije.
Vikar patrijarha Petar Toplički objasnio je u razgovoru za RTS zašto je patrijarh donio odluku da mošti baš ovog svetitelja budu na čelu litije.
“Njegova svetost patrijarh Porfirije je dobro sagledao i oslušnuo, dobro poznavajući srca svoje pastve, svog naroda da bi dolazak tako jednog divnog svetitelja, koji je jedan od naših najvoljenijih, da bi njegov dolazak obradovao mnoge i doneo utehu“, rekao je vikar Toplički.
Ko je bio Nikolaj Velimirović
Vladika Nikolaj Velimorivoić bio je episkop ohridski i žički. Tokom drugog svjetskog rata bio je blizak vođi pokreta Zbor Dimitriju Ljotiću.
Aprilski rat i kapitulacija Кraljevine Jugoslavije zatekli su Velimirovića u manastiru Žiči. Pošto je Velimirović u Vrnjačkoj Banji održao javnu propoved protiv partizana, agenti Ziherhajtsdinsta i Ljotićev ministar u Nedićevoj vladi Mihailo Olćan su posetili Velimirovića sa ciljem da ga privole da sarađuje sa Nemcima.
Od ove namere se odustalo jer su Nemci smatrali da je Velimirović povezan sa Dragoljubom Mihailovićem. Harald Turner i Milan Nedić su došli do zaključka da bi Velimirovića trebalo internirati u okolinu Beograda, ali do toga nije došlo. Ipak, januara 1942. Velimirović je obavestio Gestapo da je spreman za saradnju u borbi protiv partizana. Zahvaljujući ovoj ponudi i Ljotićevoj intervenciji, Velimirović je ostao u manastiru Ljubostinji sve do 18. novembra 1942, kada je prebačen i stavljen pod stražu u manastir Vojlovicu kod Pančeva zbog sumnje za saradnju sa četnicima.
Dana 14. septembra 1944. godine Nemci su vladiku Nikolaja i patrijarha Gavrila sproveli iz Vojlovice u koncentracioni logor Dahau. Tamo su oni zatvoreni u posebnom delu za visoke oficire i sveštenstvo (Ehrenbunker), tretirani bolje od ostalih i imali status posebnih zatočenika (Ehrenhäftling).[
U Dahauu ostaju tri meseca, do decembra 1944. godine kada ih Nemci oslobađaju. Puštanje Velimirovića i Dožića iz logora Dahau bilo je deo pogodbe Ljotića i Nedića s nemačkim izaslanikom Hermanom Nojbaherom. Iz Nemačke putuju zajedno sa Milanom Nedićem i nemačkim generalom Hermanom Nojbaherom u Sloveniju, gde su se Nemci nadali kako će iskoristiti njihov autoritet među izbeglim Srbima u borbi protiv partizana.
Za vreme boravka u Sloveniji Velimirović je blagoslovio Ljotićeve dobrovoljce, kao i druge kolaboracioniste i ratne zločince poput četnika Momčila Đujića i Dobroslava Jevđevića.Кrajem aprila 1945. patrijarh Gavrilo i episkop Nikolaj su preko Momčila Đujića stupili u kontakt sa Dimitrijem Ljotićem, tražeći da se sastanu sa njim. Dimitrije Ljotić je krenuo prema njima ali je poginuo 23. aprila 1945. kod Ajdovščine u Sloveniji bežeći od Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije. Sutradan ujutro telo Dimitrija Ljotića prebačeno je u Goricu gde je obavljena sahrana. Na njegovom odru je episkop Nikolaj održao posmrtnu besedu, u kojoj je istakao da je Ljotić bio veliki „hrišćanski državnik“ i da sada „pripada nebeskoj Srbiji“.
Nikolaj je došao u Ameriku tokom 1946. godine, gde je od tada češće poboljevao.
U Jugoslaviji je smatran saradnikom fašista i izdajnikom. Državljanstvo mu je oduzeto, a ime stavljeno na listu autora čija se dela nisu mogla objavljivati u zemlji.
Vladika Nikolaj je u Americi i povremeno predavao: u privremenoj srpskoj bogosloviji u manastiru Sv. Save u Libertivilu, u njujorškoj Akademiji Sv. Vladimira i u ruskim bogoslovijama Svete Trojice u Džordanvilu i Sv. Tihona u Saut Кananu, u Pensilvaniji. U ovoj poslednjoj ga je i smrt zatekla. Iz manastira Sv. Tihona prenet je zatim u manastir Svetog Save u Libertivil i sahranjen kraj oltara crkve, na južnoj strani 27. marta 1956.
Mošti vladike Nikolaja prenete su u Srbiju 12. maja1991. godine, u danima kada je otpočinjao rat na teritoriji bivše Jugoslavije. Njegovi posmrtni ostaci su preneti iz Libertivila u Lelić, gde je sahranjen u crkvi, koja je njegova zadužbina.
19. maja 2003. godine Sveti arhijerejski sabor SPC “jednodušnom jednoglasnom saborskom odlukom” kanonizuje Nikolaja Velimirovića za sveca, čime je krunisan proces njegove rehabilitacije i sakralizacije.
Stavovi o jevrejima
U knjizi „Кroz tamnički prozor“, napisanom tokom zarobljeništva u Dahau, za rat optužuju se nehrišćanske ideologije Evrope, poput: demokratije, komunizma, socijalizma, ateizma i verske tolerancije. U osnovi ovih pojava Velimirović vidi jevrejsko delovanje:
To Evropa ne zna, i u tome je sva očajna sudba njena, sva mračna tragedija njenih naroda. Ona ništa ne zna osim onog što joj Židovi pruže kao znanje. Ona ništa ne veruje osim onog što joj Židovi zapovede da veruje. Ona ne ume ništa da ceni kao vrednost dok joj Židovi ne postave svoj kantar za meru vrednosti. Njani najučeniji sinovi su bezbožnici (ateisti), po receptu Židova. Njani najveći naučnici uče da je priroda glavni bog, i da drugog Boga izvan prirode nema, i Evropa to prima. Njani političari kao mesečari u zanosu govore o jednakosti svih verovanja i neverovanja. Sva moderna gesla evropska sastavili su Židi, koji su Hrista raspeli: i demokratiju, i štrajkove, i socijalizam, i ateizam, i toleranciju svih vera, i pacifizam, i sveopštu revoluciju, i kapitalizam, i komunizam. Sve su to izumi Židova, odnosno oca njihova đavola. Za čuđenje je da su se Evropejci, potpuno predali Židovima, tako da židovskom glavom misle, židovske programe primaju, židovsko hristoborstvo usvajaju, židovske laži kao istine primaju, židovska gesla kao svoja primaju, po židovskom putu hode i židovskim ciljevima služe.
Vladika Nikolaj Velimorović
Nikolaj je ovaj rad napisao u zarobljeništvu i on je objavljen u Lincu, u Austriji, 1985. godine.
Pojedini izvori navode da nema osnova za optužbe o antisemitizmu vladike Nikolaja i navode da je Njagov „antisemitizam” biblijski, teološki, kakav je u Svetom pismu Starog i Novog zaveta.
Stavovi o Hitleru
Godine 1935. Nikolaj Velimirović je održao predavanje u Beogradu pod naslovom „Nacionalizam Svetog Save“. U tom izlaganju izneo je tvrdnju da su pokušaji Adolfa Hitlera o nemačkoj nacionalnoj crkvi slične idejama Svetog Save o narodnoj veri i crkvi:
„Ipak se mora odati priznanje sadašnjem nemačkom Vođi, koji je kao prost zanatlija i čovek iz naroda uvideo da je nacionalizam bez vere jedna anomalija, jedan hladan i nesiguran mehanizam. I evo u 20-om veku on je došao na ideju Svetoga Save, i kao laik poduzeo je u svome narodu onaj najvažniji posao, koji priliči jedino svetitelju, geniju i heroju.“
Nikolaj Velimorović