Povodom 80. godišnjice oslobođenja Beograda u Drugom svjetskom ratu donosimo priču o Vladimiru Ždanovu, sovjetskom generalu čiji korpus je zajedno sa jugoslovenskim partizanima učesvovao u završnoj operaciji za Oslobođenje Beograda.
Vladimir Ždanov rođen je 16. aprila 1902. u Kijevu u porodici službenika a nakon srednjeg obrazovanja, radio je u Yesentukyju u elektrani. Priključio se Crvenoj armiji za vrijeme građanskog rata 1920. a demobilisan je . godinu dana kasnije.
Godine 1923. ponovo je regrutovan u Crvenu armiju a završio je Kijevsku pešadijsku školu a njegova vojna karijera išla je brzo uzlaznom putanjom. U KP SSSR-a primljen je 1941. a ubrzo nakon Hitlerovog napada na Spovjetski savez odlazi na front.
Od 31. marta 1944. do 9. maja 1945. komandovao je 4. gardijskim mehanizovanim korpusom. pokazao organizacione sposobnosti tokom Staljingradske bitke , u borbama na jugu Ukrajine , u drugoj jaško-kišinovskoj operaciji , učestvovao u oslobađanju Bugarske , Jugoslavije i Mađarske .
Tokom Beogradske operacije oktobra 1944. godine, 4. gardijski mehanizovani korpus pod komandom Ždanova borio se zajedno sa jedinicama NOVJ za oslobođenje glavnog grada nove Jugoslavije. Mjesec dana ranije zbog izuzetnih ratnih zasluga septembra 1944. Ždanov je dobio titulu Heroja Sovjetskog Saveza uz dodelu Ordena Lenjina a istog dana dobio je čin general-potpukovnika tenkovskih trupa.
Za zasluge u borbi protiv zajedničkih neprijatelja, doprinos oslobođenju Beograda i drugih krajeva Jugoslavije , Vladimir Ždanov je 20. oktobra 1944. godine odlikovan ordenom Narodnog heroja Jugoslavije .
Poslijeratni period
Ždanov je 1950. sa zlatnom medaljom završio je puni kurs Više vojne akademije imena K. E. Vorošilova, nakon čega je postavljen za načelnika Vojne akademije oklopnih snaga . Od maja 1951. – načelnik štaba – zamenik komandanta Dalekoistočne vojne oblasti . Od avgusta 1953. bio je pomoćnik komandanta trupa Južnouralskog vojnog okruga .
Od aprila 1954. godine bio je pomoćnik vrhovnog komandanta, načelnik odjeljenja za borbenu obuku Centralne grupe snaga . Od septembra 1955. bio je prvi zamenik komandanta trupa Zabajkalskog vojnog okruga .
Ukrajinski izvori navode da je njegov problem sa Sovjetskim rukovodstvom počeo 1957. godine kada su se odnosi između Hruščova i Tita kratkotrajno pogoršali. Od Ždanova je zatraženo da se odrekne zvanja Narodnog heroja Jugoslavije i pošalje Orden lično Titu sa odgovarajućom izjavom.
Ždanov je to odbio, odgovarajući Hruščovu da čak ni Staljin 1948. nakon rezolucije Informbiroa nije tražio takav čin od njega. Nakon ovog sukoba, Ždanov je poslat na mjesto zamjenika komandanta Transbajkalskog vojnog okruga, zaduženog za sportsku obuku osoblja.
Tokom Hruščovljeve vladavine, njegovo ime je izbrisano iz svih vojnih priručnika, enciklopedija i vojno-istorijskih publikacija.
Tek nakon što je Hruščov smijenjen sa funkcije u jesen 1964. godine, Volodimir Ivanovič Ždanov se vratio u Moskvu. Odlikovan je činom general-pukovnika , a četiri dana kasnije, kao savjetnik ministra odbrane, zajedno sa načelnikom Generalštaba maršalom S.S. Birjuzovim, sovjetska vlada ga je poslala u Jugoslaviju na proslavu 20. godišnjice oslobođenja Beograda .
Pogibija
Delegacija se nalazila u avionu „iljušin Il-18” koji je prema redu letenja trebalo da sleti u Beograd oko 9.30 časova. Ali let je kasnio gotovo dva sata. „Iljušin” se poslednji put na radaru pojavio u 11.34 časova. Posada je prilikom poslednjeg javljanja zatražila spuštanje sa visine 5.000 stopa na 3.000, što je odobreno. Veza je potom prekinuta. Ubrzo se pojavila informacija da je na Avali uočena vatra.
Odmah po dobijanju tužne vesti, čitava delegacija za doček koju je predvodio Jovan Veselinov, sekretar CK SK Srbije se uputila ka Avali, a Branko Pešić je obavestio sve nadležne službe, hitnu pomoć, miliciju i vatrogasce da upute svoje ekipe ka Avali.
Ispostavilo se da je letelica udarila u blizini Spomenika neznanom junaku i tom prilikom pokosila stotine metara šume. Šta je prouzrokovalo ovu avionsku nesreću, nije tačno utvrđeno.
Pretpostavlja se da je uređaj za navigaciju otkazao, odnosno da je bio neispravan. Ali je Avala, čiji se vrh nalazi na oko 500 metara, tog dana bila obavijena gustom maglom. Osim članova visoke delegacije, u avionu su stradali i osoblje i posada, a letelica je bila potpuno uništena. Od nje je ostala hrpa izobličenog metala.
Ekipe Sekreterijata unutrašnjih poslova odmah su otpočele sa vršenjem uviđaja na mestu nesreće. Kako su tela svih stradalih bila ugljenisana bilo je teško utvrditi njihov identitet. Jedino je odmah utvrđen identitet maršala Birjuzova, koji je prepoznat na osnovu dela maršalske uniforme koja je bila delom spaljena.
Delegacija se nalazila u avionu „iljušin Il-18” koji je prema redu letenja trebalo da sleti u Beograd oko 9.30 časova. Ali let je kasnio gotovo dva sata. „Iljušin” se poslednji put na radaru pojavio u 11.34 časova. Posada je prilikom poslednjeg javljanja zatražila spuštanje sa visine 5.000 stopa na 3.000, što je odobreno. Veza je potom prekinuta. Ubrzo se pojavila informacija da je na Avali uočena vatra.
Okolnosti nesreće
Odmah po dobijanju tužne vesti, čitava delegacija za doček koju je predvodio Jovan Veselinov, sekretar CK SK Srbije se uputila ka Avali, a Branko Pešić je obavestio sve nadležne službe, hitnu pomoć, miliciju i vatrogasce da upute svoje ekipe ka Avali.
Ispostavilo se da je letelica udarila u blizini Spomenika neznanom junaku i tom prilikom pokosila stotine metara šume. Šta je prouzrokovalo ovu avionsku nesreću, nije tačno utvrđeno.
Pretpostavlja se da je uređaj za navigaciju otkazao, odnosno da je bio neispravan. Ali je Avala, čiji se vrh nalazi na oko 500 metara, tog dana bila obavijena gustom maglom. Osim članova visoke delegacije, u avionu su stradali i osoblje i posada, a letelica je bila potpuno uništena. Od nje je ostala hrpa izobličenog metala.
Ekipe Sekreterijata unutrašnjih poslova odmah su otpočele sa vršenjem uviđaja na mestu nesreće. Kako su tela svih stradalih bila ugljenisana bilo je teško utvrditi njihov identitet. Jedino je odmah utvrđen identitet maršala Birjuzova, koji je prepoznat na osnovu dela maršalske uniforme koja je bila delom spaljena.
Među stradalima bili su maršal Sergej Birjuzov, heroj Sovjetskog Saveza, general Vladimir Ždanov, heroj Sovjetskog Saveza i narodni heroj Jugoslavije, general Ivan Kravcov, načelnik Vojne akademije tenkovskih jedinica, general Nikolaj Škodunovič, zamenik načelnika Vojne akademije „Frunze”, general Nikolaj Mironov, general Leonid Bočarov i potpukovnik Grigorij Šeludko.
Zbog ovako velike tragedije, otkazane su sve velike proslave povodim dana oslobođenja prestonice, sve je pretvoreno u niz komemoracija, a ubrzo pošto su razmere tragedije postale jasne Skupština grada Beograda donela je odluku o proglašenju dvodnevne žalosti.
Sutradan 20. oktobra 1964. godine na Dan oslobođenja Beograda na aerodrom u Surčinu sleteo je avion u kojem su se nalazile dve nove delegacije iz Sovjetskog Saveza delegacija koja je došla na obeležavanje Dana oslobođenja i delegacija za prijem i ispraćaj posmrtnih ostataka poginulih u avionskoj nesreći, na čelu sa maršalom avijacije Sovjetskog Saveza Vladimirom Aleksandrovičem Sudecom.
Ždanov je sahranjen na groblju Novodivochi u Moskvi .
Zajedno sa posmrtnim ostacima i sovjetskom delegacijom koja ih je pratila, u Moskvu je na sahranu otputovala i jugoslovenska delegacija u sastavu — Rade Hamović, Jože Ingolič i Branko Pešić, a kojoj se po dolasku u Moskvu pridružio i ambasador Cvijetin Mijatović.
Svi stradali u avionskoj nesreći sahranjeni su u zajedničkoj grobnici u groblju Novodevičje u Moskvi.[1] Na mestu pogibije je 1965. podignut Spomenik sovjetskim ratnim veteranima, a jedna od glavnih ulica u Beogradu dugi niz godina nosila je ime generala Ždanova, ali joj je 1997. vraćen stari naziv Resavska.