Danas se Talibani u Afganistanu proslavili tri godine svoje vlasti, vojnom paradom prikazujući setove najmoderijeg zapadnog oružja koje su zaplijenili od prethodne afganistanske vlade.
Haotično povlačenje amerikanaca iz Afganistana izvedeno u prvoj godini mandata Joa Bidena i predstavljalo je veliki udarac ugledu SAD-a a Donald Trump nazvao ga je najsramotnijim danom u američkoj istoriji.
Ipak ono što se izgubilo kroz propagandu desničarskih medija na Balkanu ali se često koristi u američkom diskursu, jeste da je samo povlačenje izvedeno na osnovu međunarodnog sporazuma koji je potpisan između Sjedinjenih Američkih Država i talibana tokom mandata Donalda Trumpa.
Kako je Donald Trump sklopio sporazum sa talibanima?
Sporazum o uspostavljanju mira u Afganistanu, poznatiji kao sporazum Sjedinjenih Država i talibana ili Sporazum iz Dohea, bio je mirovni sporazum koji su Sjedinjene Države i Talibani potpisali 29. februara 2020. u Kataru, kako bi se okončao do rata u Avganistanu 2001–2021.
This is disgusting.
— Graham Allen (@GrahamAllen_1) August 14, 2024
The Taliban held a MILITARY PARADE with the equipment that the UNITED STATES left during the horrific withdrawal from Afghanistan.
pic.twitter.com/QT7xrjSloH
O samom sporazumu za SAD je pregovarao Zalmay Khalilzad ispred Trumpove administracije i Abdul Ghani Baradar, talibanski vođa koji danas služi kao zamjenik premijera Afganistana. Upravo je Baradar koji je godinama bio američki zarobljenik, danas postrojio svečani vod tokom proslave godišnjice pobjede talibana.
Zanimljivo je da sporazum Trumpa sa talibanima nije uključio tadašnju avganistansku vladu što je jedna od karakteristika Trumpovog odnosa prema saveznicima jer je po sličnom scenariju Kurde u Siriji ostavio na cjedilu pred napadom Turske.
Dogovor Trumpa sa talibanima, koji je također imao tajne anekse, bio je jedan od kritičnih događaja koji je izazvao kolaps Afganistanskih snaga nacionalne odbrane i sigurnosti (ANDSF).
Osjećaj napuštenosti od saveznika
Pridržavajući se uslova sporazuma, SAD su u prvoj godini Bidenovog mandata dramatično smanjile broj američkih vazdušnih napada, ostavljajući ANDSF bez ključnih prednosti u održavanju talibana na udaljenosti od najvažnijih centara i komunikacija.
To je rezultiralo “osjećajem napuštenosti unutar ANDSF-a i avganistanskog stanovništva” prema izvještaju Specijalnog generalnog inspektora za obnovu Afganistana (SIGAR). ANDSF je bio loše pripremljen da održi sigurnost nakon američkog povlačenja, što je omogućilo talibansku pobunu, a na kraju dovelo i do talibanskog preuzimanja Kabule 15. avgusta 2021. godine.
Sporazum je predvidio borbena ograničenja i za SAD i za talibane, i predviđa povlačenje svih snaga NATO-a iz Afganistana u zamjenu za talibanske obaveze u borbi protiv terorizma. SAD su pristale na početno smanjenje nivoa svojih snaga sa 13.000 na 8.600 u roku od 135 dana (tj. do jula 2020.), nakon čega slijedi potpuno povlačenje u roku od 14 mjeseci (tj. do 1. maja 2021.) ako talibani održe svoje obaveze.
Sjedinjene Države su se također obavezale da će zatvoriti pet vojnih baza u roku od 135 dana, i izrazile su svoj namjeru da okončaju ekonomske sankcije talibanima do 27. avgusta 2020. Sporazum su pozdravili Pakistan, Kina, Rusija i Indija, i jednoglasno ga je podržalo Vijeće sigurnosti UN-a.
Napadi pobunjenika na avganistanske snage sigurnosti, međutim, narasli su nakon sporazuma, sa hiljadama ubijenih. Međutim, povlačenja prema sporazumu su nastavljena. Do januara 2021. u zemlji je ostalo samo 2.500 američkih vojnika, snage NATO-a su u potpunosti evakuisane do kraja tog ljeta. SAD su završile punu evakuaciju 30. avgusta 2021. godine, pošto su talibani silom preuzeli kontrolu nad zemljom.
Kritičari sporazuma su tvrdili da je tadašnja Trumpova administracija trebala smiriti talibane i ignorirati tadašnju avganistansku vladu zbog brzog povlačenja iz Afganistana.