Foto: Ilustracija – Oslobođeno Pljevlja 1944. godine
Vlast u Pljevljima odlučila je da Dan grada ubuduće slave na pravoslavni vjerski praznik Svetu Petku, umjesto dosadašnjeg 20. novembra, kada je 1944. godine grad oslobođen u Drugom svjetskom ratu.
Inicijativu su podnijele partije bivšeg proruskog Demokratskog fronta, a podržale Demokrate Alekse Bečića.
Tome je prethodila kampanja episkopa Srpske pravoslavne crkve Atanasija, koji je kazao da odbornici treba da podignu ruke za oslobođenje od “ostataka bezbožnog komunističkog nasleđa, oličenog u dosadašnjem Danu opštine”.
Međutim, konačnu odluku o mijenjanju simbola i praznika grada donosi Vlada. Premijer Dritan Abazović je najavio da neće podržati odluku pljevaljskih vlasti.
Inače Pljevlja su multietnički i multivjerski grad. Prema posljednjem popisu iz 2011. godine, u ovom gradu živi oko 57 odsto Srba, dok je onih koji se izjašnjavaju kao Bošnjaci ili Muslimani ukupno oko 12 odsto.
Više partija i organizacija ocijenilo je da se ovim uvođenjem vjerskog paraznika ugrožava antifašistički i multikulturalni karakter Pljevalja i urušava vjerski sklad u tom gradu.
“Svaki pokušaj da se nečiji vjerski ili etnički praznik nametne drugima kao najvažniji datum Opštine je neopravdan, diskriminatoran, stvara razdor i lošu atmosferu, bez obzira što većini to tako odgovara”, kazala je za Radio Slobodna Evropa(RSE) direktorica Akcije za ljudska prava Tea Gorjanc Prelević.
Odluka da vjerski praznik 27. oktobar bude Dan Opštine, predstavlja istorijsku fikciju i bestidnu izmišljotinu u funkciji istorijskog revizionizma i urušavanja antifašističkih tradicija ovog grada, ocijenio je za RSE istoričar Adnan Prekić.
Šta se obilježava 20. novembra a šta 27. oktobra?
U Pljevljima se kao Dan opštine obilježava 20. novembar, dan kada je 1944. godine grad oslobođen od okupatora tokom Drugog svjetskog rata.
Gradske vlasti, predvođene strankama bivšeg proruskog Demokratskog fronta (DF), su ustvrdili da budući Dan Opštine 27. oktobar predstavlja dan dvostrukog oslobođenja Pljevalja – prvi put kako navode, 1912. od Osmanske imperije, a drugi put 1918. oslobođenje od Austrougarske.
Šta Pljevljaci misle o mijenjanju praznika?
Po mišljenju Pljevljaka Edina, nije trebalo mijenjati aktuelni Dan opštine 20. novembar.
Znam da mojim prijateljima islamske vjeroispovjesti nije nimalo prijatno što sve ide na to, da se samo pravoslavci uvažavaju”,
Boris, građanin Pljevalja za RSE.
“To je datum koji su mogli da slave svi građani, a ovaj koji je izglasan je vjerski praznik. Njega ne slave svi. Ali, ako je većina to izglasala – to je to. Možemo se ljutiti, ali to je demokratija”, kaže Edin za RSE.
Njegov sugrađanin Boris rekao je, da je bilo bitnijih pitnja od mijenjanja Dana Opštine.
“Evo se zaboravila i zagađenost i nemaština i iseljavanje. Nama daju da se igramo ovim temama, a to od čega ćemo živjeti i oćemo li, ne zanima puno nikoga”.
Kazao je da je njegovim prijateljima islamske vjeroispovjesti nije “nimalo prijatno što sve ide na to da se samo pravoslavci uvažavaju”.
“Sve im miriše kao kad je rat bio pa su, kao manjina, opravdano strijepili za život.”
Prekić: Partizani su oslobodili Pljevlja
Istoričar Adnan Prekić, za Radio Slobodna Evropa kaže da teza da su Pljevlja 1912. i 1918. godine oslobođena 27. oktobra predstavlja istorijsku izmišljotinu.
“U oba slučaja, nije bilo nikakvih vojnih akcija niti sukoba jer su osmanske snage 1912. i austrougarske 1918. mnogo ranije napustile prostor Pljevalja'”. kazao je on.
Pljevlja su, ističe on, oslobođena samo jednom u 20. vijeku, kada su pripadnici Treće proleterske brigade razbili njemačke i četničke formacije i 20. novembra oslobodile Pljevlja 1944. godine.
“Ovo je ujedno pokušaj urušavanja antifašističkih tradicija ovog prostora i uvođenja jednovjerskog i jednonacionalnog narativa o navodnom ‘srpskom oslobođenju’.”
Praznik za sve građane ili klerikalizacija
Nakon što je Skupština opštine Pljevlja glasovima DF i Demokrata podržala promjenu datuma Dana Opštine, odbornik prosrpskog DF-a Božidar Jelovac je pozvao sve odbornike da pođu zajedno do obližnje Crkve svete Petke.
Tome je prethodila rasprava na kojoj je predsjednik Opštine Dario Vraneš (DF) naveo da je 27. oktobar “istorijski utemeljen, najslavniji dan za sve građane Pljevljaka, bez obzira na vjersku, nacionalnu politiku ili bilo kakvu drugu pripadnost”.
Rajko Kovačević iz Demokratske partije socijalista odgovorio je DF-u da je “jedina istina da vi želite crkvu spojiti sa državom, pa i na način da crkveni kalendar i praznici budu državni”.
“Toliko poltronisanje i iskazivanje lojalnosti crkvi sa vaše strane vrijeđa elementarno dostojanstvo, a mislim da sve više počinje da smeta časnim sveštnicima i monasima.”
Ubrzo po odluci pljevaljskih vlasti je stigla i pohvala i od episkopa Atanasija, koji je vodio kampanju da političari glasaju za mijenjanje datuma praznika grada:
“Svojim glasom oni su se danas upisali u povjesnicu srpske istorije, jer su ispravili istorijsku nepravdu koja je učinjena narodu pljevaljskog kraja.”
Protest Islamske zajednice
Za razliku od njega, pljevaljska Islamska zajednice uputila je protestnu notu predsjednici Skupštine zbog izglasavanja novog datuma “koji je isključivo vezan za pripadnike jedne religije, čime se pripadnicima drugih religija nameće osjećaj nepripadnosti gradu”.
Savez udruženja boraca Narodnooslobodilačkog rata i antifašista Crne Gore ocijenio je da je promjena datuma atak na civilizacijske vrijednosti istorijskog nasljeđa grada i Crne Gore.
“Pljevlja, kao i većina gradova Crne Gore, oslobođeni su mnogo ranije od drugih evropskih gradova. Bilo je to djelo slobodarskog crnogorskog naroda koji je prvi ustao i suprotstavio se okupatoru”, naveli su iz SUBNOR-a.
Bošnjačka stranka je pozvala Vladu, čiji je dio, da “spriječi očigledan pokušaj asimilacije multietničkih Pljevalja”.
Odluku su kritikovali i vladajući Građanski pokret URA, gotovo sve opozicione partije, uključujući opozicionu Demokratsku partiju socijalista.
Centar za građansko obrazovanje ocijenio je da Vlada ne podrži odluku, jer bi to bio “opasan presedan koji bi dalje podstakao istorijski revizionizam, radikalizam i ekstremizam u crnogorskom društvu”.
Gorjanc Prelević iz HRA navodi da je odluka pljevljaskih vlasti jedna neodgovorna provokacija, “čiji je cilj sebičan i politički oportun, da sve koji se osjećaju Srbima pravoslavne vjeroispovijesti sabere nasuprot svih drugih”.
“Poseban problem je što se ovakvom odlukom simbolično ukinuo i antifašizam, izvorno demokratska vrijednost, koja spaja sve bez obzira na vjeru i etničko porijeklo”, kazala je ona.
Ustavni sud ranije ukinuo sličnu odluku za Herceg Novi
Direktorica HRA napominje da je Ustavni sud 2005. godine utvrdio da odredba u kojoj se navodi “krsna slava” Statuta Opštine Herceg Novi, a koju je donijela Skupština opštine, nijesu u saglasnosti sa Ustavom.
Opština Nikšić, u kojoj je na vlasti proruski DF i Demokrate, proslavio je ove godine prvi put slavu grada 12. maja – Dan Vasilija Ostroškog. Dan opštine je 18. septembar.
“Ustavni sud je već ukinuo jednu odluku kojom je Herceg Novi jedan vjerski praznik probao da nametne svim građanima te opštine, očekujem da isto postupi prema takvoj odluci opštine Nikšić, a i prema ovoj iz Pljevalja ako dođe do toga da je Vlada potvrdi, što se nadam da neće”, poručila je Gorjanc Prelević za RSE.
Pljevaljski DPS i BS pozvali su Ustavni sud da se izjasni po pitanju odluke pljevaljskih vlasti o promjeni dana opštine.
Tekst preuzet sa Radia Slobodna Evropa